یکی از معایب اصلی معاملات آتی به استاندارد بودن این معاملات بر می گردد، زیرا معاملات آتی نمی تواند به صورت دقیق به کلیه ی نیازهای شرکت کنندگان در بازار های مالی پاسخگو باشد.
معاملات آتی چیست؟ خرید و فروش در بازار مشتقه
معاملات آتی چیست؟ خرید و فروش در بازار مشتقه چگونه است؟ قرارداد آتی یک قرارداد قانونی است که به موجب آن توافق میشود در زمان آینده یک کالا به قیمت از پیش تعیینشده معامله شود.
هر قرارداد آتی چهار رکن اساسی دارد:
- کالای مشخص: مثلا شما قرارداد میکنید که در آینده گندم دریافت کنید. فروشنده نمیتواند به شما جو تحویل بدهد.
- قیمت مشخص: فرض کنید قرار گذاشتهاید که سال آینده گندم را از قرار کیلویی 100 تومان بخرید. قیمت بازار آزاد هر اندازه که باشد، فروشنده باید همان 100 تومان را از شما بگیرد. چه گندم یک ریال شده باشد چه هزار تومان.
- کیفیت مشخص: اگر شما بر سر یک استاندارد کیفی توافق کردهاید (متناسب با برگه آزمایشگاه استاندارد) فروشنده باید همان درجه کیفی را تامین کند.
- زمان مشخص: مهمترین رکن قرارداد آتی، یک زمان مشخص است که در آن باید کالای خود را دریافت کنید.
قرارداد آتی در پوست گردو
اگر حوصله ندارید تمام این مقاله را بخوانید تنها با خواندن این چهار بند با کلیت قرارداد آتی آشنا خواهید شد:
- قرارداد آتی یک قرارداد است که به موجب آن کالایی در زمان آینده با قیمت مشخص، در تاریخ مشخص معامله میشود.
- خریدار میتواند قرارداد خود را به شخص دیگر واگذار کند. هر قدر به زمان تحویل نزدیک شویم، قیمت قرارداد به قیمت بازار نزدیکتر میشود. همچنین پیشبینی عمومی از قیمت کالا در زمان سررسید بر قیمت قرارداد آتی اثر دارد.
- به کمک قرارداد آتی خرید و قرارداد آتی فروش، شما میتوانید در این بازار به شکل دوطرفه سود کنید. اگر فکر میکنید قیمت بالا میرود، موقعیت خرید میگیرید. اگر گمان میکنید که قیمت پایین میآید، موقعیت فروش میگیرید. اگر موقعیت فروش بگیرید حتما لازم نیست کالا را تحویل دهید، بلکه میتوانید قرارداد را به فروشندهای دیگر واگذار کنید.
- در این بازار امکان استفاده از اهرم وجود دارد. یعنی با پرداخت وجه یک واحد کالا، میتوانید بیشتر از یک واحد کالا را بخرید یا بفروشید. مثلا پول یک سکه را بدهید، اما قرارداد خرید ده سکه را بگیرید. به این ترتیب اگر قیمت سکه طلا ده درصد بالا برود، شما 100% سود میکنید. (چون اهرم 10 دارید.)
- شرکتها در سهام آتی چیست؟ از قرارداد آتی استفاده میکنند تا هزینه انبارداری را کاهش دهند و ریسک نوسانهای قیمت مواد اولیه و محصول نهایی را از میان بردارند.
وظایف خریدار و فروشنده در قرارداد آتی
هر قرارداد آتی یک خریدار و یک فروشنده دارد. در مثالی که زدیم، شما خریدار گندم و یک کشاورز فروشنده گندم است.
در زمان سررسید خریدار موظف به تسویه وجه معامله است.
فروشنده نیز موظف است در این زمان کالای مورد معامله را تحویل دهد.
هیچکدام از دو طرف حق ندارند نسبت به تسویه وجه یا تحویل کالا کوتاهی کنند.
درک مفهوم معاملات مشتقه
قرارداد آتی به هیچ عنوان مفهوم مدرنی نیست. ایرانیان باستان، رومیها و مصریها قراردادهایی داشتند، شبیه به آنچه امروز قراردادی آتی مینامیم.
در ژاپن قرارداد آتی برنج مرسوم بود. مزرعهداران برای فروختن برنج در سالهای آتی و دریافت وجه در همان زمان قراردادهایی تنظیم میکردند.
در هلند، برگههای قرارداد آتی گل لاله به صورت اوراق بهادار معامله میشد. این اولین نمونه از شکل امروزی قراردادهای مشتقشده بود.
یک مثال ساده از قرارداد آتی
فرض کنید با هم رفتهایم شمال. در راه برگشت از یک کارخانه شالیکوبی، 100 کیلو برنج میخریم از قرار هر کیلو 30 هزار تومان. 3 میلیون تومان پول میدهیم و 5 گونی 20 کیلویی میگیریم. این یک معامله نقدی است.
اما بهغیر معاملات نقدی عادی، معاملات دیگری هم قابل تصور است که به آنها معاملات مشتقه میگوییم.
معروفترین مثال از مشتقه، خرید نسیه است. یعنی 5 گونی برنج را میگیریم و قول میدهیم که تا زمانی مشخص، پول را واریز کنیم.
اما قرارداد آتی با قرارداد نسیه تفاوت دارد. عمده تفاوت این است که کالا، در زمان تسویه وجه تحویل داده میشود.
معاملات آتی به عنوان یک ابزار مشتقه
اما قرارداد آتی به چه صورت است؟
تصور کنید که ما سالی 100 کیلو برنج مصرف داریم. اگر الان 200 کیلو بخریم، برای انبارکردن و نگهداری برنجها دچار مشکل میشویم.
با برنجفروش قرار میگذاریم که سال دیگر که شمال آمدیم 100 کیلو برنج دیگر به ما بدهد، پولش را هم همان موقع بدهیم. برنجفروش قبول میکند که این کار را از قرار هر کیلو 36 هزار تومان انجام دهد.
سال دیگر ما باید 3.6 میلیون بپردازیم و 100 کیلو برنج با کیفیت مشخص تحویل بگیریم. این یک قرارداد آتی است. (البته در دید تخصصی، قرارداد آتی با پیمانی که در این مثال زدیم تفاوت دارد. برای سادگی و قابل فهم شدن موضوع، از این مثال استفاده شد.)
بعد از سه ماه متوجه میشویم که ما برنج لازم نداریم. از طرفی قیمت برنج به هر کیلو 40 هزار تومان رسیده است. قرارداد خود را به قیمت هر کیلو 2 هزار تومان به شخص دیگری میفروشیم. حالا او میتواند با این قرارداد به برنجفروش مراجعه کند، 36 هزار تومان بپردازد و برنج بگیرد. هر کیلو برنج برای او 38 تومان تمام خواهد شد. ما 200 هزار تومان سود کردهایم. خریدار جدید هم در مجموع 200 هزار تومان کمتر برای خرید برنج پرداخت میکند.
اما شاید قیمت برنج در این مدت پایین بیاید. مثلا به هر کیلو بیست هزار تومان برسد. در این صورت ما ضرر کردهایم. چرا که باید برنج را 16 هزار تومان گرانتر از قیمت بازار بخریم.
وجه تضمین در قرارداد آتی
فرض کنید قیمت برنج به 20 هزار تومان رسیده و شما قرار گذاشتهاید که برنج را 36 هزار تومان بخرید. چه کار میکنید؟ به احتمال زیاد سال دیگر برنامه شمال را لغو کنید و برای گرفتن برنج مراجعه نکنید. فروشنده از تصمیم شما بیخبر است و برنج را آماده میکند. اما برنجها روی دستش میماند.
برای این که خریدار یا فروشنده معامله را یکطرفه فسخ نکنند، یک مبلغ به عنوان وجه تضمین نزد یک امین میگذارند.
مثلا هر کدام از شما، برای خرید 100 کیلو برنج، 300 هزار تومان پیش یک شخص میگذارید. اگر شما برای تحویل گرفتن برنج مراجعه نکنید، 300 هزار تومان شما به عنوان جریمه به فروشنده داده میشود. اگر هم فروشنده برنج را تحویل ندهد، شما جریمه دریافت میکنید.
در این مثال، شما معادل 10 درصد قیمت کل معامله را وجه تضمین قرار دادهاید.
طبیعی است که اگر قیمت برنج ده درصد کم شود، برای شما فرقی نمیکند که بروید و برنج را تحویل بگیرید، یا معامله را فسخ کنید و جریمه پرداخت کنید. در این حالت میشود معامله را فسخشده فرض کرد. در این معامله، فروشنده به اندازه وجه تضمین شما سود کرده است.
شما از کاهش 10 درصدی قیمت چقدر ضرر کردهاید؟ 100%! چطور؟ کل پولی که پرداخت کرده بودید 300 هزار تومان بود، که تمام آن را از دست دادهاید.
اهرم در معاملات آتی
فرض کنید که میدانید قرار است به زودی قیمت برنج بیست درصد افزایش پیدا کند. شما ده میلیون تومان پول دارید. اگر تمام این پول را برنج بخرید و پس از گران شدن به بازار عرضه کنید، 2 میلیون تومان سود میکنید.
اما فرض کنید که یک قرارداد آتی برنج با اهرم 10 ببندید. در این صورت با ده میلیون وجه تضمین میتوانید معادل 100 میلیون تومان برنج بخرید. اگر برنج 20 درصد گران شود، حالا شما 20 میلیون تومان سود میکنید. یعنی با ده درصد افزایش قیمت، پول شما سه برابر میشود.
اما برعکس این ماجرا هم صادق است. اگر قیمت برنج ده درصد کاهش پیدا کند، شما ده میلیون تومان ضرر میکنید. یعنی کل پول خود را با یک منفی ده درصد از دست میدهید.
میبینید که بستن قرارداد آتی (یا خریدن قرارداد دیگران) همان اندازه که میتواند سودآور باشد، پرریسک نیز هست.
فرق معامله آتی و فوروارد در چیست؟
گاهی به معاملات فوروارد، پیمان آتی (در مقایسه با قرارداد آتی) نیز میگویند. اما آیا میدانید معامله فوروارد با فیوچر چه فرقی دارد؟
اگر در اینترنت تفاوت معاملات آتی و فوروارد را جستجو کنید، ممکن است به تفاوتهای بربخورید که هیچکدام درست نیستند.
قرارداد آتی به چه معناست؟ چطور معامله می شود؟
مفاهیم و موضوعات مرتبط به بازارهای مالی و اقتصادی همیشه جذابیت زیادی برای علاقه مندان حسابداری و دیگر علوم مالی داشته اند. مفاهیم زیادی وجود دارد که برای فعالیت موثر در بازارهای مالی بهتر است که با آن ها آشنایی کافی داشته باشید و البته در برخی موارد لازم است در مورد آن ها تخصص کافی را به دست بیاورید. اما یکی از مفاهیمی که اطلاع و دانش ابتدایی در مورد آن به درد هر شخص فعال در بازارهای مالی می خورد، عبارت قرارداد آتی است.
در این مقاله به توضیح مفهوم قرارداد های آتی می پردازیم و توضیحات مفیدی در مورد آن ارائه می دهیم، اما قبل از اینکه به سراغ این مفهوم برویم ابتدا باید به موضوع ابزار مشتقه بپردازیم.
در میان این مقاله پیشنهاد می کنیم از مقاله جذاب حسابداری حقوق و دستمزد نیز دیدن کنید.
ابزار مشتقه چیست؟
ابزار مشتقه، ابزار مشتق یا (Derivative Contract) قرارداد یا اوراقی هستند که ارزش آن ها به ارزش اوراق بهادار، کالا، شمش یا ارز وابسته بوده و ارزش مستقلی برای خود ندارند. این ابزارها معمولا از بازارهای پایه مثل بازار کالا، انرژی، ارز، سرمایه و … ترکیب می شوند و در بورس های مورد نظر مورد معامله قرار می گیرند.
ابزار مشتقه به دو دسته تقسیم می شود:
- پیمان آتی
- اختیار معامله
در این مقاله قصد داریم در مورد پیمان آتی توضیحاتی ارائه دهیم.
قرارداد آتی (پیمان آتی) چیست؟
قرارداد آتی یا پیمان آتی (Future Contracts) اوراق مالی قابل معامله ای است که می توان آن را در بازارهای مالی مبادله کرد. در قرارداد آتی که بر پایه عقد صلح می باشد، فروشنده پیمان می بندد که در تاریخ مشخصی، مقدار مشخصی کالا را در قبال مبلغی که در هنگام ایجاد قراردادآتی توافق می شود به خریدار قرارداد آتی تحویل بدهد.
قرارداد آتی برای اولین بار در سال 1972 وارد بازارهای مالی شد و قبل از آن تنها در زمینه معاملات محصولات کشاورزی و سوخت های فسیلی مورد استفاده قرار می گرفت.
در واقع قرارداد آتی نوعی قرارداد است که جنبه حقوقی مالی دارد و بین دو طرف فروشنده و خریدار بسته می شود.
برای درک بهتر موضوع اجازه دهید از یک مثال استفاده کنیم.
فرض کنید شما یک کشاورز هستید که می دانید 6 ماه دیگر 50 تن گندم برداشت می کنید. شما می توانید از حالا توافق کنید که بعد از گذشت 6 ماه 50 تن گندم به طرف معامله تحویل می دهید و آن را از همین الان به مبلغ مشخصی می فروشید. بعد از گذشت 6 ماه مهم نیست قیمت گندم چقدر باشد، شما موظفید طبق قرارداد آتی که با خریدار بسته اید بعد از 6 ماه، 50 تن گندم با قیمت توافق شده به خریدار تحویل دهید. در واقع قرارداد آتی را می توان نوعی پیش فروش به حساب آورد.
در این میان پیشنهاد می کنیم سری به صفحه نرم افزار حضور و غیاب سپیدار بزنید تا از امکانات بی نظیر این نرم افزار اطلاع کسب کنید.
انواع قرارداد آتی
قراردادهای آتی اکنون به 2 دسته اصلی تقسیم می شوند:
- قرارداد آتی در مورد کالاهای فیزیکی همچون نفت خام، شمش طلا، گندم و …
- قرارداد آتی سهام و شاخص
در مورد کالاهای فیزیکی بازار قرارداد های آتی تا چند سال پیش در ایران وجود نداشت و بعد از فراهم شدن زمینه های آن در ایران با بازار آتی سکه شروع به فعالیت کرد. اکنون بازار قراردادهای آتی در زمینه زعفران نیز فعال است و قرار است برای سایر کالاهای اساسی نیز فعال شود.
قرارداد آتی سهام نیز در اواسط سال 97 فعالیت خود را شروع کرد و از قضا مورد استقبال نیز قرار گرفت. گفته می شود که توسعه هر چه بیشتر این بازار منافع بسیاری برای مصرف کنندگان نهایی و تولیدکنندگان دارد و بیشترین ضرر در مورد آن نصیب دلالان می شود.
کاربرد قراردادهای آتی چیست؟
البته در پایان پاراگراف قبل به مزیت مهم و بزرگی در مورد قراردادهای آتی پرداختیم، اما در این بخش می خواهیم به کاربردهای این پیمان ها بپردازیم.
وقتی هر کسی می تواند معاملات خود را طبق قیمت روز انجام دهد و در لحظه کالاهای مورد نیاز خود را معامله کند چرا باید به قرارداد آتی علاقه مند باشد؟
2 دلیل وجود دارد:
- با استفاده از قراردادهای آتی خریدار خود را در برابر تغییرات قیمت در ماه ها یا سال های پیش رو بیمه می کند و می تواند در قیمت گذاری با دست بازتری با رقبای خود رقابت کند.
- هر کسی می تواند از طریق تحلیل بازار و خرید و فروش کالا با استفاده از قراردادهای آتی سود کسب کند.
چطور در سهام آتی چیست؟ انگیزه کافی برای استفاده از قرارداد آتی وجود دارد؟
مهمترین انگیزه ای که می تواند باعث استفاده از قرارداد آتی شود، عدم اطمینان از آینده است. از طرفی تولیدکنندگان کالا که مصرف کننده های کالاهای اساسی هستند ممکن است از قیمت های آتی به ترس بیفتند و کشاورز تولید کننده کالای اساسی نیز در زمان حال نیاز به نقدینگی دارد.
طبق دلیل دوم که مربوط به کسب سود بود، اگر شما تحلیل گر خوبی باشید می توانید از طریق قرارداد آتی کسب سود کنید. برای مثال اگر شما حدس می زنید که قیمت نفت قرار است در ماه های آینده افزایش پیدا کند، می توانید نفت را با قیمت کنونی معامله کنید. در صورتی که بعد از گذشت ماه ها و رسیدن سررسید تحویل کالا، قیمت آن افزایش یافته باشد شما به شدت سود خواهید برد.
قرارداد اختیار معامله (Options Contract) چیست؟
یکی از مفاهیم مشابه با قرارداد آتی مفهوم قرارداد اختیار معامله است. در این قرارداد یک طرف قرارداد متعهد می شود در بازه زمانی مشخص و قیمتی تعیین شده دارایی پایه ای را به طرف دیگر معامله بفروشد. طرف دیگر معامله می تواند دارایی مورد نظر را خریداری کند یا این کار را نکند. البته اگر خریداری نکند مبلغی را در ازای این حق از دست می دهد، اما در صورتی که خریدار تمایل داشته باشد معامله را کامل کند فروشنده بالاجبار باید دارایی را معامله کند.
این مفهوم به دلیل ماهیتش تشابهاتی با قرارداد آتی دارد، اما تفاوت های بسیاری هم با آن دارد.
در پایان پیشنهاد می کنیم مقاله آموزش حسابداری پیمانکاری را بخوانید. در این مقاله در رابطه با موضوع حسابداری شرکت های پیمانکاری توضیحات جذابی ارائه کرده ایم.
آشنایی با قراردادهای پیمان آتی در ایران
در پیمان آتی یا forward contract دو طرف معامله توافق میکنند که یک دارایی با ویژگیهای مشخص را با قیمتی مشخص در زمانی مشخص در آینده مبادله کنند. در نگاه اول شاید پیمان آتی شبیه به قراردادهای آتی به نظر بیاید اما در حقیقت این گونه نیست. این دو قرارداد اگرچه در نام و ویژگیهایی با هم مشترکند، اما تفاوتهایی نیز دارند، که آنها را از یکدیگر متمایز میکند. قبلا در مقاله قرارداد آتی چیست به برخی از این تفاوتها پرداختیم. در این مقاله به طور ویژه به پیمان آتی خواهیم پرداخت.
پیمان آتی چیست؟
در پیمان آتی، دو طرف معامله توافق میکنند که یک دارایی با ویژگی های مشخص را در زمانی مشخص در آینده معامله کنند. قیمت دارایی که قیمت تحویل نیز نامیده میشود، در زمان عقد قرارداد(نه در آینده) تعیین میشود. پیمان آتی یکی از قراردادهای بازار مشتقه است و مانند دیگر قراردادهای این بازار، تمام شرایط معامله از زمان و مکان تحویل کالا تا مشخصات و قیمت دارایی باید به طور دقیق مشخص شود. با توجه به این که تمام شرایط باید مورد توافق دو طرف باشد، میتوان گفت که این قرارداد، بر اساس نیاز معاملهگران، انعطاف پذیری بیشتری نسبت به قراردادهای آتی از خود نشان میدهد و این موضوع را میتوان ویژگی منحصر بفرد پیمان آتی به شمار آورد.
در واقع پیمان آتی بازاری است که مقررات خاصی در آن وجود ندارد. هر معاملهای که با تعهد طرفین برای مبادله دارایی در زمان آینده رخ دهد، میتواند یک پیمان آتی باشد. یعنی پیمان آتی را میتوان یک قرارداد خصوصی بین دو طرف دانست. پس استاندارد خاصی برای معاملات آن وجود ندارد و طبیعی است که آمار دقیقی از این معاملات نیز دردسترس نباشد.
سودآوری پیمان آتی
سوددهی پیمان آتی مانند دیگر قراردادهای بازار مشتقه است. با توجه به این که قیمت در زمان عقد قرارداد تعیین میشود، اگر در زمان سررسید و تحویل دارایی، قیمت از آنچه توافق شده بود بالاتر رود، خریدار میتواند کالا را با قیمت پایینتری خریداری کرده و با قیمت بالاتری بفروشد و از تفاوت قیمتها به سود برسد. یا فروشنده کالا میتواند برای کالاهایی که نوسان قیمت زیادی دارند، با انگیزه پوشش ریسک، از پیمان آتی استفاده کند.
شرایط تسویه پیمان آتی باید در زمان عقد قرارداد به توافق طرفین برسد. در واقع دو طرف میتوانند دو روش را برای پرداخت انتخاب کنند. این که خریدار قیمت توافق شده را بپردازد و فروشنده نیز دارایی مشخص شده را تحویل دهد یا این که تنها ارزش نقدی خالص معامله بین دو طرف ردوبدل شود.
انواع پیمان آتی
پیمان آتی یکی از ابزارهای بازار مشتقه است. بنابراین از یک دارایی پایه برای قیمتگذاری استفاده میکند. حال این که چه چیزی به عنوان دارایی پایه انتخاب شود و شرایط آن چگونه باشد، باعث به وجود آمدن انواع مختلف پیمان آتی میشود که در ادامه به آنها میپردازیم.
پیمان آتی سهام
پیمان اتی سهام درباره خرید یک تک سهم یا سبدی از سهام و یا قراردادهایی بر روی شاخص سهام میباشد. یعنی از سهام به عنوان دارایی پایه این قراردادها استفاده شده و تغییرات قیمت سهام یا شاخص مد نظر خواهد بود.
پیمان آتی اوراق قرضه
این قراردادها نیز مانند سهام بوده و میتواند روی تک ورقه قرضه یا سبدی از اوراق قرضه و یا شاخص اوراق قرضه اعمال شود. تفاوتی که این معاملات با پیمان اتی سهام دارند، در تفاوت سهام و اوراق قرضه میباشد. از آنجا که اوراق قرضه خود دارای سررسید هستند، پیمان آتی آن باید قبل از تاریخ سررسید اوراق قرضه انجام شود. همچنین اوراق قرضه دارای شرایطی مانند قابلیت بازخرید شدن، قابل تبدیل بودن و ریسک ورشکستگی هستند که در شرایط پیمان آتی باید به آنها نیز توجه شود.
پیمان آتی نرخ بهره
افرادی که در معرض ریسک نرخ بهره قرار دارند و میخواهند خود را در برابر نوسانات نرخ بهره محفوظ نگه دارند، یا کسانی که علاقهمند به نوسانات نرخ بهره هستند و میخواهند از این نوسانات به سود برسند، دو گروه عمدهای هستند که از پیمان آتی نرخ بهره استفاده میکنند. دارایی پایه این قراردادها نرخ بهره یا همان مبلغی است که به عنوان بهره در هر کشوری پرداخت میشود.
این پیمان بیشتر توسط بانکها منعقد میشود. به این صورت که فروشنده تعهد میکند در آینده ای مشخص وامی را به خریدار بدهد. این وام بر اساس یک ارز مشخص، نرخ بهره مشخص و با بازپرداخت مشخصی داده خواهد شد. بدین صورت خریدار از ریسک افزایش نرخ بهره و فروشنده از ریسک کاهش نرخ بهره در امان میمانند. چه این که خریدار واقعا قصد گرفتن وام را داشته باشد یا هدف آن سفته بازی و کسب سود از نوسانات باشد. در اکثر مواقع وامی بین طرفین ردوبدل نمیشود و تنها از مزیت مصون سازی خود در برابر نوسانات استفاده میکنند. بنابراین شرایط تسویه در زمان سررسید میتواند بر اساس مابهتفاوت نرخ بهره واقعی و نرخ بهره توافق شده باشد. در زمان عقد قرارداد نیز معمولا پولی ردوبدل نمیشود اما بانکها ممکن است مبلغ اندکی را از مشتریان خود دریافت کنند. این قرارداد برای تمام ارزها عملکرد مشابهی دارد.
پیمان آتی لایبور
همانطور که مردم از بانکها وام میگیرند، بانکها نیز میتوانند از یکدیگر وام دریافت کنند. لایبور، میانگین نرخ بهره وامهای دلاری کوتاه مدت بین بانکی است. نرخ لایبور توسط یک مرجع خاص تعیین نمیشود، بلکه میانگین نرخ بهره وامهای بین بانکی به صورت روزانه محاسبه شده و به عنوان نرخ لایبور اعلام میشود. پیمان آتی لایبور نیز قرارداد مشتقهای است که روی تغییرات لایبور بسته میشود.
پیمان آتی نرخ ارز
با توجه به این که نرخ ارز نیز مانند نرخ کالاها یا نرخ بهره دستخوش تغییرات است، فعالان این بازار را در معرض ریسک نرخ ارز قرار میدهد. بنابراین میتوان با پیمان آتی این ریسک را پوشش داد. پیمان آتی نرخ ارز میتواند برای ارزهای مختلف خارجی استفاده شود.
فرض کنید شرکتی برای وارد کردن مواد اولیه در شهریور به یک میلیون دلار نیاز داشته باشد. این شرکت میتواند در تاریخ فعلی (مثلا فروردین) دلار مورد نیاز خود را خریداری کرده و تا شهریور نگهداری کند. اما این کار باعث راکد ماندن نقدینگی شده و شرکت با هزینه فرصت مواجه میشود. بنابراین شرکت میتواند وارد پیمان آتی نرخ ارز شود. فرض کنید در بازار نقدی نرخ هر دلار برابر با ۲۰ هزار تومان و در بازار پیمان آتی، نرخ ارز در شهریور معادل ۲۲ هزار تومان باشد. اگر این شرکت وارد موقعیت خرید پیمان آتی شود، ریسک تغییرات نرخ ارز را برای خود پوشش داده و اگر در شهریور قیمت دلار ۲۵ هزار تومان باشد به ازای هر دلار ۳ هزار تومان سود کرده است. اما اگر قیمت دلار ۲۱ هزار تومان باشد، شرکت معادل هزار تومان به ازای هر دلار به طرف مقابل پرداخت میکند و ارز مورد نیاز خود را از بازار تهیه خواهد کرد.
پیمان آتی کالا
این نوع قرارداد از قدیمیترین قراردادهای بازار مشتقه میباشد. اولین کالاهایی که در قالب پیمان آتی معامله میشدند، گندم، طلا، نقره و پنبه بوده است. در پیمان آتی کالا دو طرف معامله این فرصت را دارند که بر اساس پیشبینی خود از تغییرات قیمت کالا، وارد پیمان آتی شده و بر دریافت یا تحویل کالا با مشخصات و سررسید خاصی در آینده توافق کنند و بدین ترتیب ریسک تغییرات آتی قیمتها را کاهش دهند. اما بهتر است به این نکته هم توجه کنند که اگر وارد یک پیمان آتی میشوند، باید هزینه قرارداد کمتر از این باشد که بخواهند کالا را همین الان خرید و نگهداری کنند. یعنی هزینه پیمان آتی باید از هزینه خرید نقدی و نگهداری کالا کمتر باشد.
تفاوت پیمان آتی و قراردادهای آتی
برای درک و مقایسه آسانتر پیمان آتی و قرارداد آتی از جدولی به صورت زیر استفاده شده است:
معایب پیمان آتی
- همانطور که گفته شد وجه تضمینی برای پیمان آتی در اختیار اتاق پایاپای بورس قرار نمیگیرد. در نتیجه دو طرف معامله باید یکدیگر را بشناسند، بر اساس اعتماد معامله کنند و ریسک عدم پرداخت وجه از طرف مقابل را بپذیرند. پس میتوان گفت در این معاملات ضمانت اجرایی قوی وجود ندارد. بنابراین پوشش ریسک بدین وسیله با ریسک نکول همراه است.
- معامله گران در بازار پیمان آتی، هرکدام با توجه به شرایط خود، حجمی از دارایی و تاریخ خاصی را اعلام میکنند. اما یافتن طرف مقابل پیمان که موافق با آن شرایط باشد چندان ساده نیست.
با توجه به این که در پیمانهای آتی دوطرف بطور مستقیم با هم قرارداد بستهاند، امکان تسویه قرارداد و یا انتقال آن به شخصی دیگر کم است. بنابراین طرفین دچار ریسک نقدینگی خواهند بود. اما در قرارداد آتی بدلیل وجود اتاق پایاپای، طرفین قرارداد میتوانند قبل از سررسید موقعیت خود را ببندند.
در سهام آتی چیست؟
مشاوره رایگان
برای دریافت مشاوره در مورد چگونگی عضویت در صندوق و شرایط سبد های مختلف کافیست عدد 2 را به سامانه زیر پیامک کنید.
- 02191004770
- [email protected]
- تهران، خیابان بهشتی، پلاک 436، طبقه 4، واحد 15
خانه / سرمایه گذاری و بورس / معاملات آتی سهام چیست؟ ویژگی ها و نحوه معامله آن در بازار بورس
معاملات آتی سهام چیست؟ ویژگی ها و نحوه معامله آن در بازار بورس
در حال حاضر یکی از ابزارهای مهم و جدید کاربردی اوراق بهادار در ایران، معاملات آتی سهام است. این ابزار اولین بار از سبدی که شامل ۳۰ سهم شرکت بزرگ بود تشکیل شد و با نوسانات قیمتی موجود در سبد هم جهت شد. با توجه به اینکه مزایای معاملات آتی سهام به نوبه خود زیاد است به همین دلیل طرفداران زیادی در بازار بورس ایران دارد. خرید و فروش اوراق سهام آتی به صورت کاملا قانونی انجام می گیرد.
در ادامه به طور کامل به چگونگی معاملات آتی سهام در بازار بورس می پردازیم.
معاملات آتی سهام چیست؟
معاملات آتی (future contract) در واقع یک توافقنامه در زمانی معین و قیمتی مشخص، مبتنی بر خرید و فروش دارایی است. معاملات آتی سهام را به طور کل به دو گروه اصلی تقسیم بندی می نمایند: معاملات آتی کالا و معاملات آتی مالی.
معاملات آتی کالا در دارایی های پایه موضوع معاملات شامل محصولات کشاورزی، مواد نفتی و فلزات است و این در حالی است که معاملات آتی مالی شامل سهام، ارز و اوراق قرضه تشکیل می شود.
برای اولین بار معاملات های آتی در زمینه محصولات کشاورزی و بعد از گذشت مدت زمانی بر پایه منابع طبیعی مثل نفت صورت می گیرد. شروع استفاده از معاملات آتی مالی در سال ۱۹۷۲ بود که برای اولین بار به بازار سهام وارد شد. طی چند سال گذشته، معاملات بر اساس پایه های دیگر مانند نرخ بهره، ارز و شاخص های بازار سهام بسیار متداول شده و نقش اصلی در کنترل ریسک در بازار سهام را در دست گرفته است.
کالاهایی که در معاملات آتی تحویل داده می شود باید دارای استاندارد های کیفی و کمی مناسب باشد و به طور کل باید زمان و محل تحویل آن ها مشخص باشد. قیمت تنها متغیر در معاملات آتی است که در مراحل انجام معامله تعیین می شود.
ویژگی های برجسته معاملات آتی سهام
معاملات قراردادهای آتی سهام نسبت به معاملات سهام عادی مشمول کارمزدهای معاملاتی کمتری می شود. همچنین این معاملات از مالیات معاف هستند. البته لازم است که سرمایه گذار موقعیت خود را تا سر رسید حفظ کند و قرارداد به صورت فیزیکی تسویه شود.
۱. سرمایه گذاری در سهام شاخص:
تفاوت معاملات آتی سهام با معاملات سهام شاخص: معاملات آتی سهام برخلاف سهام شاخص به صورت مستقیم قابل سرمایه گذاری نیست. همان طور که مشخص است ارزش نقدی سبد پایه همیشه برابر با عدد شاخص است.
بهتر است بدانید اولین مزیت معاملات آتی سهام این است که سرمایه گذاران می توانند با خرید و فروش معاملات آتی سهام، کارکردهای معامله ی آتی شاخص را کسب کنند و با توجه به نوسانات شاخص در جهت های مختلف سود بدست می آورند. بدون معاملات آتی سهام، امکان موقعیت فروش بر روی شاخص سهام وجود ندارد.
۲.اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﻮدن ﻣﺸﺨﺼﺎت معاملات:
یکی از معایب اصلی معاملات آتی به استاندارد بودن این معاملات بر می گردد، زیرا معاملات آتی نمی تواند به صورت دقیق به کلیه ی نیازهای شرکت کنندگان در بازار های مالی پاسخگو باشد.
به طور مثال، اگر مدیر یک صندوق سرمایه گذاری تصمیم بگیرد تا معاملات آتی بر روی اوراق خزانه امریکا به مبلغ ۱۲۰ هزار دلاری را با سر رسیدن ماه ژانویه خریداری کند، می توان گفت اصلا چنین معامله ای وجود ندارد. به صورت استاندارد معاملات آتی اوراق خزانه امریکا ارزش اسمی ۱۰۰ هزار دلاری دارد و تاریخ انقضاء آن ها در ماه های مارچ، ژوئن، سپتامبر و دسامبر صورت می گیرد. پس به طور کل چنانچه مدیر صندوق از معاملات های آتی استفاده کرده باشد، به طور دقیق به هدف مورد نظر خود دست پیدا نخواهد کرد.
۳. پوشش ریسک:
یکی از اصلی ترین ویژگی معاملات آتی سهام، فراهم کردن یک ابزار خاص و ویژه در پوشش ریسک است. به طور مثال فرض کنید سبد سرمایه گذاری یک سرمایه گذار از شاخص بازار پیروی کرده و سرمایه گذار معتقد است که بازار رو به نابودی بوده و از طرف دیگر، سرمایه گذار بنا به دلایلی قصد فروش سهام خود را ندارد.
در چنین شرایطی سرمایه گذار می تواند برای مدیریت از ریسک سبد خود از معاملات های آتی سهام استفاده کند و از طریق فروش معاملات آتی سهام در جهت حمایت از سبد سهام خود بهره ببرد.
۴. هزینه کم معاملات:
معاملات آتی نسبت به معاملات نقدی از هزینه معاملاتی کمتری برخوردار است.
۵. عدم توقف نماد معاملات آتی سهام:
نکته دیگر در خصوص اوراق آتی این است که در صورت توقف نماد معاملاتی سهام موجود در سبد پایه، نماد معاملات آتی سهام متوقف نمی شود.
۶. نقد شوندگی بالا:
در معاملات آتی برای اینکه سرمایه گذار بتواند قرارداد آتی را بفروشد، نیازی به مالکیت معین ندارد و با وجود پیش فروش می تواند یک معامله آتی را در بازار به فروش برساند. سرمایه گذار می تواند در صورت نیاز به تحویل، آن را از بازار فیزیکی تهیه کند که همین امر سبب افزایش نقد شوندگی معاملات تا حد زیادی می شود.
۷. اهرم مالی:
استفاده کردن از اهرم مالی در معاملات آتی دربرگیرنده ریسک بالا بوده و به معامله گران فرصت کسب سود زیادی را می دهد. به طوری که یک معامله گر با یک سپرده اندک می تواند با توجه به کل ارزش دارایی اش دچار سود و زیان شود.
سرمایه گذار باید بداند قبل از انجام معامله آتی این جور معاملات دارای ریسک بالایی است و آگاهی دقیق از دستورالعمل های مربوطه بسیار حائز اهمیت است. این نوع سرمایه گذاری ها ممکن است برای همه ی سرمایه گذاران مناسب نباشد. یکی از معایب اصلی آن این است که سود و زیان خریدار و فروشنده در معاملات آتی متقارن است.
به طور مثال اگر در معامله ای از طرف خریدار در این قرار داد سود صورت گیرد، قطعا طرف موقعیت فروش ضرر کرده است. مسئله اصلی که این ریسک را تشدید می کند اهرمی بودن معاملات آتی است.
۸. شفافیت قیمت در معامله در بورس:
بورس معاملات آتی برای خریداران و فروشندگان مکانی معین است که از طریق سامانه الکترونیکی استاندارد صورت می گیرد و در بین همه شرکت کنندگان در بازار به صورت عادلانه صورت می گیرد.
کارگزاران از طریق روش های ابلاغ شده سفارشات مشتریان را در سامانه معاملاتی قراردادهای آتی قرار می دهند. معاملاتی که ثبت می شود براساس اولویت بندی قیمت ها و در صورت مساوی بودن قیمت و اولویت زمانی به انجام می رسد.
بورس های سراسر دنیا توسط مقام ناظر، کنترل و اداره می شوند. اگر اعضای معامله گر بورس مقررات را رعایت نکنند مشمول جریمه و یا به طور کل دیگر حق معامله را ندارند.
تفاوت معاملات آتی سهام با معاملات نقدی بازار بورس
نحوه انجام معاملات در بازار بورس:
شخصی که قصد خرید سهام مشخصی را دراد مبلغ لازم برای خرید سهام را واریز می کند.
سفارش او ثبت شده و بلافاصله بعد از تایید به سبد دارایی های شخص اضافه می شود.
نحوه انجام معاملات در قراردادهای آتی سبد سهام:
خریدار و فروشنده مبلغی (درصدی از ارزش کل سهام) را به عنوان وجه تضمین به حساب در اختیار خود واریز می کنند.
سپس قرارداد آتی منعقد می شود و سفارش خرید خریدار و سفارش فروش فروشنده در سیستم معاملاتی ثبت می شود.
مبلغی که خریدار و فروشنده واریز کرده اند تا روز سررسید در حساب شخصی آن ها باقی می ماند ولی معامله در همان روز ثبت انجام شده است.
Compatible data.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipis scing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.
enim ad minim veniam quis nostrud exercita ullamco laboris nisi ut aliquip ex ea commodo consequat.
- Pina & Associates Insurance
- Payment at Contingency
- Amount of Payment
Two Most-Cited Reason
Consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore dolore magna aliqua. enim ad minim veniam, quis nostrud exercitation ullamco laboris nisi ut aliquip ex commodo consequat. duis aute irure dolor in reprehenderit in voluptate.
۰ تا ۱۰۰ قرارداد آتی چیست؟ کاربرد + لیست قراردادهای آتی
در بازارهای مالی معتبر دنیا، علاوه بر قابلیت معامله سهام، قراردادهایی نیز وجود دارند که میتوانید با استفاده از آنها کسب سود کنید و از ریسکهای بزرگ بازار در امان بمانید. یکی از این قراردادها که طرفداران زیادی هم دارد، قرارداد آتی ( Future Contract ) است.
در ابتدا قرارداد آتی، برای کنترل ریسک مشاغل خاص مانند کشاورزان و کارخانه ها ایجاد گشت که به سبب آن، شاغلین این حوزه بتوانند کالای خود را چند ماه جلوتر بفروشند و سپس پول آن را دریافت کنند. پس در اصل، این قرارداد یک ابزار جدید نیست و از گذشته مورد استفاده قرار گرفته است و به همین سبب اطمینان زیادی به این قراردادها میشود.
قرارداد آتی چیست؟
برای تعریف قرارداد آتی، میتوان گفت: پیمانی است که بین خریدار و فروشنده بر اساس یک قیمت معین در زمان حال بسته میشود اما تحویل کالا به آینده موکول میشود. اگر بخواهیم به زبان سادهتر این مبحث را توضیح دهیم، در واقع قرارداد آتی به این معنی است که فردی می تواند از حالا کالای خود را بفروشد اما تضمین کند که چند ماه بعد کالا را به خریدار تحویل خواهد داد و پولش را دریافت می کند.
این نوع قرارداد در ابتدا در سال ۱۹۷۲ میلادی میان کشاورزان شکل گرفت. به این صورت که کشاورزان محصول خود را که چند ماه دیگر به بار می نشست را اکنون میفروختند و تضمین میدادند که تناژ معینی را به خریدار تحویل دهند. این قرارداد آتی در ایران و سایر نقاط جهان رایج است تا موجب کاهش ریسک تولیدکنندگان شود.
توجه کنید که قرارداد آتی، یک قرارداد دو طرفه است و این بدین معنی است که حتما در این معامله، یک نفر سود و یک نفر ضرر خواهد کرد. در ابتدای انجام این معامله، طرفین قرارداد، مبلغی را تحت عنوان مبلغ تضمین گرو خواهند گذاشت تا کسی از قرارداد خارج نشود.
انواع قراردادهای آتی
پس از آن که به سوال معاملات آتی چیست؟ پاسخ دادیم، نوبت به آن میرسد که انواع قراردادهای آتی را توضیح دهیم.
• قرارداد آتی کالا
به صورت کلی، قراردادهای آتی به دو نوع، قراردادهای آتی کالا و قراردادهای آتی مالی تقسیم میشوند. با توجه به نام قرارداد آتی کالا، به این نتیجه میرسیم که خرید و فروش کالا در این نوع قرارداد صورت میگیرد، مانند: محصولات کشاورزی، محصولات کارخانهها و محصولات نفتی و فلزات. در این نوع قراردادها، کالای مورد معامله باید دارای استاندارد مناسب کیفی و کمی باشد. همچنین قیمت، زمان و مکان تحویل در زمان نوشتن قرارداد آتی کالا، باید مشخص شود.
• قرارداد آتی مالی
علاوه بر قراردادهای آتی کالا، نوع دیگری از قرارداد نیز وجود دارد که بر اساس معامله سهام، ارز و اوراق قرضه انجام میشود. در ابتدا تنها خرید فروش محصولات کشاورزی با استفاده از قرارداد آتی شکل میگرفت اما به مرور زمان و پیشرفت تکنولوژی، معاملات ارز و سهام نیز وارد دنیای مجازی شد. به همین دلیل خریدار و فروشنده بدون اینکه شناختی نسبت به یکدیگر داشته باشند، اقدام به انجام این نوع معاملات میکنند.
ویژگی های قرارداد آتی
• استاندارد بودن مشخصات آن: بهطور کلی، یک سری از استانداردهای از پیش تعیین شده برای قرارداد آتی وجود دارد که موجب میشود تا سرمایهگذاران از آن دوری کنند. بهطور مثال: اگر مدیر یک صندوق سرمایهگذاری قصد خرید ۱۲۰ هزار دلار اوراق قرضه خزانه آمریکا را داشته باشد، چنین چیزی امکانپذیر نیست زیرا حداکثر ارزش اسمی خرید اوراق خرانه ۱۰۰ هزار دلار است. همچنین تنها در ماههای ژوئن، مارچ و دسامبر میتواند انقضای قرارداد آتی را تنظیم کند و قرارداد دلخواه زمانی امکانپذیر نیست.
• معامله در بورس: بصورت مشخص، قراردادهای آتی در بورسهای سراسر جهان انتشار پیدا میکند که به این بازار، بازار آتی نیز میگویند. پس اگر قصد این را دارید که به سوال بازار آتی چیست؟ پاسخ دهیم، میتوانید این تعریف را در ذهن خود داشته باشید.
پس از آنکه انتشار قرارداد آتی در بورس شکل گرفت، حالا خریداران بر اساس قیمت پیشهادی خود، میتوانند قراردادها را مال خود کنند. توجه کنید که اگر قیمت پیشنهادی توسط چندین نفر یکسان باشد، اولویت با فردی است که زودتر اقدام به سفارشگذاری کرده است. علاوه بر این، بورسهای سراسر جهان حکم ناظر بر قراردادهای آتی را دارند و اگر در قیمتگذاری دخالت کنند، از سوی مقام ناظر جریمه خواهند شد.
• وجود اتاق پایاپای: همانطور که گفته شد، پس از آنکه خریدار و فروشنده در قیمت نهایی به تفاهم رسیدند، باید مبلغی را در اتاق پایاپای به عنوان وجه تضمین، گرو بگذارند تا اطمینان طرفین در معامله حفظ شود و افراد بیشتری برای معامله در این بازار مشتاق شوند.
• پوشش ریسک قیمت: توجه کنید که در زمان معامله، قیمت نهایی محصول مشخص میشود و اگر چندین ماه بعد افزایش یا کاهش قیمت داشته باشیم، در قیمت کالای فروخته شما تاثیری ندارد. این نوع قرارداد تا حدود زیادی برای کشورهای تورمی مانند ایران که هر ماه افزایش قیمت داریم، میتواند یک پوشش ریسک بسیار خوب برای قرارداد آتی در ایران را رقم بزند.
• وجود اهرم مالی: معاملات قرارداد آتی، دارای اهرم مالی است. اهرم مالی یعنی اینکه با ایجاد یک نیروی کوچک، نتیجه بسیار بهتری را دریافت کنید. توجه کنید که همین اهرمی بودن معاملات، موجب میشود تا حتما یک نفر ازطرفین خریدار یا فروشنده بسیار کسب سود کند و طرف دیگر به زمین خورد و زیان شدیدی را متحمل شود.
معمولا افرادی که هوش و تجربه بالایی در پیشبینی قیمت کالا یا ارز در بازار دارند باید به سراغ این نوع معاملات بروند. بهطور مثال، اهرم مالی در قرارداد آتی در ایران به شما این امکان را میدهد که با داشتن نقدینگی ۱۰ کیلوگرم پسته، بتوانید بر روی ۱۰۰ کیلوگرم پسته سرمایهگذاری کنید.
• هزینه بسیار پایین معاملات: معمولا هزینه معاملات در این بازار بسیار پایین است و در نهایت مانند خرید و فروش سهام است. همین موضوع موجب میشود تا افراد زیادی بتوانند در این بازار سرمایهگذاری کنند.
دو طرفه بودن قرارداد آتی به چه معناست؟
اگر شما در بازار فیزیکی و بهصورت نقدی اقدام به خرید یک کالا مانند خودرو کنید، شما تنها میتوانید با بالا رفتن قیمت سود کنید و آن را در قیمت بالاتر بفروشید. اما قراردادهای آتی دو طرفه است و همین نکته موجب شده است تا جذابیت این بازار به نسبت بازار فیزیکی صد چندان شود.
در بازار آتی، شما اگر کالایی داشته باشید که احساس میکنید تا چند ماه بعد قیمتش کاهش خواهد یافت، میتوانید طی یک قرارداد آتی، کالای خود را پیش فروش کنید. سپس در چند ماه بعد دوباره کالا خود را ارزانتر تهیه کنید و تفاوت این مبلغ را سود کنید.
مشخصات قرارداد آتی
• نوع کالای استاندارد: یکی از مشخصات اصلی قرارداد آتی، تعیین نوع کالا است. بهطور مثال: در بورس ایران، کالا میتواند سکه، زعفران یا سایر محصولات کشاورزی باشد.
• اندازه قرارداد آتی: در واقع حجم خرید یک کالا است. بهطور مثال حجم خرید سکه بهار آزادی در بورس میتواند مضربی از ۱۰ باشد.
• وجه تضمین اولیه: مبلغی است که در زمان انتشار قرارداد آتی در بورس، در توضیحات آن آورده شده است.
• تاریخ سررسید: تاریخ سر رسید نیز تاریخی است که قرارداد به پایان خواهد رسید.
• کارمزدها و جرایم: همچنین اگر قوانین مربوط به قرارداد آتی در بورس به هر دلیلی رعایت نشود، کارمزد و جرایم بالایی را برای یک طرف از خریدار یا فروشنده به دنبال خواهد داشت.
• نوسان قیمت روزانه: معمولا در زمان انتشار قرارداد آتی، نوسان قیمتی آن، تنها ۵ درصد پایینتر یا بالتر از قیمت روز قبلی خواهد بود.
لیست قراردادهای آتی در بورس
بهطور مثال در ادامه لیست قرارداد آتی سکه بهار آزادی در بورس را آوردهایم.
۱۰ سکه بهار آزادی
اندازه قرارداد آتی
بر اساس قانون استاندارد بانک مرکزی بر اساس عیار ۹۰۰ در هزار و وزن کلی: ۸.۱۳ گرم
استاندارد کلی تحویل
ماه قرارداد آتی ( تاریخ سررسید )
۵ درصد نوسان مثبت یا منفی به نسبت قیمت تسویه روز قبل
نوسانات قیمت روزانه قرارداد آتی
یک روز پس از آخرین روز کاری ذکر شده در معاملات تا پایان ماه قرارداد
در حدود ۲۰% از کل اندازه قرارداد آتی هر معامله ( ۱۰ عدد سکه بهار آزادی ). این مبلغ با توجه به قیمت آخرین روز قیمت سکه بهار آزادی در بورس کالا تعیین میشود.
۷۰ درصد وجه تضمین اولیه یا ( ۱۴ % کل قرارداد آتی )
حداقل وجه تضمین
حداکثر حجم هر سفارش با یک کد بورسی
و در آخر.
در بازارهای مالی معتبر دنیا، علاوه بر قابلیت معامله سهام، قراردادهایی نیز وجود دارند که میتوانید با استفاده از آنها کسب سود کنید و از ریسکهای بزرگ بازار در امان بمانید. قرارداد آتی، پیمانی در سهام آتی چیست؟ است که بین خریدار و فروشنده بر اساس یک قیمت معین در زمان حال بسته میشود اما تحویل کالا به آینده موکول میشود. قراردادهای آتی به دو نوع، قراردادهای آتی کالا و قراردادهای آتی مالی تقسیم میشوند. توجه کنید که اهرمی بودن معاملات قرارداد آتی، موجب میشود تا حتما یک نفر از طرفین خریدار یا فرشنده بسیار کسب سود کند و طرف دیگر زیان شدیدی را متحمل شود.
دیدگاه شما