انواع بازار در فرابورس

فرابورس دارای پنج بازار با نام‌های بازار اول، بازار دوم و . میباشد

انواع بازارها و تابلوها در بورس

بورس یا بازار سرمایه در ایران از بخش های مختلفی تشکیل شده که هر یک از این بازارها و تابلوها به منظور هدف خاصی ایجاد شده است.

به گزارش سرویس بورس مشرق، بورس در هر جایی به دنبال جذب پس‌اندازها و سرمایه ‌های مالی خرد و کلان مردم است تا از این طریق شرکت های برگزیده و حاضر در بازار سرمایه را تامین مالی ‌کند. شرکت‌ها یا اصطلاحا ناشران نیز برای پذیرش در بورس باید شرایط خاصی داشته باشند و هر شرکتی نمی‌تواند وارد این بازار شود. از شهریور ۱۳۸۱ سازمان بورس اوراق بهادار تصمیم به طبقه بندی شرکت های پذیرش شده در بازار نمود، که این کار به منظور تفکیک شرکت های نقد شونده و غیر نقد شونده، صورت گرفت.

برترین گروه‌های بورسی +جدول

از دیگر سو، بازار سرمایه در بخش اوراق بهادار از ۲ بخش اصلی بورس و فرابورس تشکیل شده است. شرکت بورس نیز دارای دو بازار اول و دوم است. پذیرش سهام شرکت‌ها در بورس، صرفا در یکی از تابلوهای بازار اول یا بازار دوم صورت می‌گیرد. بازار اول هم خود به دو بخش تابلوی اصلی و فرعی تقسیم می شود.

شرکت‌ها از جنبه‌های مختلف بررسی می‌شوند و در صورت دارا بودن شرایط لازم، نماد آن‌ها در یکی از تابلوهای بورس ثبت می‌شوند. درصورتی که شرکت شرایط پذیرش در هیچ کدام از این بازارها را نداشت، ممکن است در بازار فرابورس پذیرفته شود.

ناشران از نظر میزان و سابقه فعالیت و کارایی، میزان نقدشوندگی و همچنین میزان سرمایه مورد بررسی قرار می‌ گیرند و شرکت‌هایی که در این بررسی‌ها وضعیت بهتری نسبت به سایرین داشته باشند، در بازار اول جای می‌گیرند. سایر شرکت‌ها که امتیاز مناسبی در این فاکتورها کسب نکنند در بازار دوم جای می‌گیرند.

* شرایط ورود به تابلوی اصلی بازار اول بورس

شرکت ها برای ورود به تابلوی اصلی بازار اول باید سهامی عام بوده و حداقل ۳ سال سابقه فعالیت داشته باشند و حداقل میزان سرمایه ثبت شده آن‌ها ۱۰۰۰ میلیارد ریال باشد. وضعیت مالی شرکت‌ها یک عامل بسیار مهم برای جایگیری در این تابلو است؛ شرکت‌هایی در این تابلو جای می‌گیرند که سیستم حسابداری آن‌ها به لحاظ مالی و محاسبه بهای تمام شده، مطلوبیت داشته باشد. از دیگر ویژگی‌هایی که این شرکت‌ها باید داشته باشند، این است که فاقد زیان انباشته باشند و حداقل در سه دوره متوالی سودآور بوده باشند.

نسبت حداقل حقوق صاحبان سهام به کل دارایی‌های این شرکت‌ها باید ۳۰ درصد باشد. یعنی ۳۰ درصد دارایی‌ها متعلق به صاحبان سرمایه باشد. صورت‌های مالی آن‌ها فاقد موارد مردودی یا عدم اظهار نظر توسط حسابرس باشد، یعنی صورت‌های مالی شفافیت داشته باشند و هیچ ادعایی نسبت به صورت‌ها وجود نداشته باشد. این صورت‌ها باید به تایید حسابرس معتمد سازمان بورس رسیده باشند و هیچ محکومیت قطعی کیفری برای اعضای هیئت مدیره و مدیرعامل نیز وجود نداشته باشد.

انواع بازار در بورس ایران

شرایط پذیرش شرکت‌ها در تابلوی فرعی بازار اول بورس

ورود به تابلوی فرعی به مراتب راحت تر از تابلوی اصلی است. حضور در این تابلو تنها به میزان سودآوری شرکت ها مرتبط است. شرکت باید حداقل در دو دوره متوالی سودآور باشد و حداقل سرمایه ثبت شده آن در تابلو فرعی باید معادل با ۵۰۰ میلیارد ریال باشد. اگر سرمایه شرکت‌ با میزان سرمایه کمتر در هیچکدام از این تابلوها جای نمی‌گیرند. میزان شناوری سهام این شرکت‌ها نیز مهم است و اگر از ۱۵ درصد کمتر باشد در این تابلو جای نمی‌گیرند. این شرکت‌ها باید یک سیستم حسابداری مناسب انتخاب کنند که مورد تایید سازمان بورس باشد و در صورت‌های مالی آن‌ها، حداقل نسبت حقوق‌صاحبان سهام به کل دارایی‌ها برابر با ۲۰ درصد باشد. باقی شرایط همانند، شرایط پذیرفته شدن در تابلوی اصلی است.

تفاوت بازار اول با دوم بورس

شرکت های حاضر در بازار دوم بورس باید سهامی عام بوده و سرمایه ثبت شده آن از ۲۰۰ میلیارد ریال کمتر نباشد. درصد سهام شناور این شرکت ها نباید کمتر از ۱۰ درصد سرمایه ثبت شده باشد. براساس آخرین صورت‌های مالی سالانه حسابرسی شده، نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی‌ها، حداقل ۱۵ درصد باشد. در یک دوره مالی منتهی به پذیرش، سودآور بوده و همچنین چشم‌انداز روشنی از تداوم سودآوری و فعالیت شرکت در صنعت مربوط وجود داشته باشد. حداقل یک بازارگردان داشته باشد.

چرا شرکت ها وارد فرابورس می شوند؟

شرکت‌هایی که شرایط پذیرش در بازارهای اول و دوم بورس را ندارند، در فرابورس پذیرفته می‌شوند یا شرکت‌هایی که قبلا در بازار اول و دوم بورس فعالیت داشتند، با گذر زمان و از دست دادن شرایط خود، دیگر در این بازارها جای ندارند و وارد فرابورس می‌شوند. بازار فرابورس شامل ۵ تابلو معاملاتی (بازار) متفاوت است که شرایط پذیرش در هرکدام از این تابلوها متفاوت با دیگری است.

ساختار فرابورس شبیه به بورس بوده و به منظور گسترش و عمق بخشی به بازار سرمایه کشور بوجود آمده است. فرابورس از شرایط و الزامات کمتری برای پذیرش شرکت ها برخوردار است. فرابورس از ۵ بازار مختلف تشکیل شده است. پذیرش شرکت‌های سهامی عام در بازار اول و دوم انجام می‌شود. در بازار سوم که به آن بازار عرضه نیز می‌گویند، معاملات خاصی مثل معاملات بلوکی انجام می‌شود. پذیرش سایر اوراق بهادار صرفا در بازار چهارم یا بازار ابزارهای مالی نوین صورت می‌گیرد. آخرین بازار فرابورس نیز بازار پایه انواع بازار در فرابورس نام دارد که خود دارای سه تابلو با رنگ‌های مختلف است.

بررسی بازار اول فرابورس

در بازار اول فرابورس، معاملات سهام شرکت های سهامی عامی که حداقل ۱۰ درصد از سهام ثبت شده آن شناور بوده و حداقل دو سال از زمان بهره برداری عملیات یا ارائه خدمات آن گذشته باشد. آخرین سرمایه ثبت شدۀ آن حداقل ده میلیارد ریال باشد و زیان انباشته نداشته باشند. این شرکت ها باید مطابق اظهار نظر حسابرس، از سیستم اطلاعات حسابداری مطلوب و متناسب با فعالیت خود و شرایط پذیرش در فرابورس جهت افشاء مناسب اطلاعات برخوردار باشد. براساس آخرین صورت های مالی سالانه حسابرسی شده، نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی های آن حداقل ۱۵ درصد باشد.

انواع بازار در فرابورس

بازار دوم فرابورس چگونه شرکت ها را می پذیرد؟

در بازار دوم فرابورس همانند بازار اول، سهام شرکت‌های سهامی عام انجام می‌شود اما شرایط پذیرش در بازار دوم فرابورس، منعطف‌تر از بازار اول میباشد. شرکت ها باید در این بازار حداقل یک‌سال از تأسیس آنها گذشته باشد، حداقل ۵ درصد از سهام ثبت‌شده آن شناور باشد، آخرین سرمایۀ ثبت شدۀ آن حداقل یک میلیارد ریال باشد.

بازار سوم فرابوس بازاری برای عرضه های بلوکی

بازار عرضه یا بازار سوم فرابورس، بستری برای انجام معاملات اوراق بهاداری است که شرایط پذیرفته شدن در فرابورس را ندارند. این بازار سازوکار ایمن و شفافی دارد و انجام معاملات را برای شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران ساده می‌کند. عرضه سهام شرکت‌های سهامی عام که در شرف تأسیس هستند، در این بازار صورت می‌گیرد.

در بازار سوم فرابورس، موارد همچون بلوک‌های سهام شرکت‌های سهامی (عام، خاص، تعاونی و …)، حق تقدم خرید سهام شرکت‌های سهامی عام، سهام ناشی از افزایش سرمایه شرکت‌های سهامی عام، امتیاز بهره‌برداری و حق ثبت اختراعات در قالب سهام شرکت‌های سهامی خاص، سهام بی‌نام شرکت‌های سهامی عام، اوراق مشارکت رهنی، اوراق مشارکت اجاره، صکوک، گواهی سپرده‌های بانکی، واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله و صندوق‌های زمین و ساختمان که در بخش‌های دیگر بازارهای فرابورس پذیرفته نشده‌اند، مورد معامله قرار می‌گیرند.

اوراق مشارکت هم بازار دارند

انواع اوراق با درآمد تضمین شده از جمله اوراق مشارکت، گواهی سپرده بانکی و… که در زمان پذیرش حداقل سه ماه تا سر رسید آنها باقی مانده باشد، قابل پذیرش در این بازار بوده به شرطی که بعد از پذیرش، معاملات دست دوم آنها منحصرا از طریق فرابورس انجام شود. امکان صدور اوراق مشارکت شرکتی و اوراق مشارکت قابل تعویض سهام از جمله اوراق بهادار قابل معامله در بازار اوراق مشارکت محسوب می شوند که در کنار اوراق مشارکت رهنی، اوراق مشارکت اجاره، صکوک و گواهی سپرده بانکی سرمایه گذاری عام و خاص در بازار چهارم امکان معامله را دارند.

بازار پایه چیست؟

شرکت‌هایی که مشمول ثبت نزد سازمان بورس اوراق بهادار بوده‌اند، اما امکان پذیرش در یکی از تابلوهای بورس و ۴ تابلو دیگر فرابورس را نداشتند در یکی از تابلوهای بازار پایه معامله می‌شوند. پایین‌ترین سطح بازار فرابورس بازار پایه است و ساده‌ترین شرایط برای عضویت را دارد.

شرکت‌هایی که در این بازار معامله می‌شوند معمولا صورت‌های مالی شفافی ندارند و از ریسک و نوسان بالایی برخوردارند، ولی با این حال برای برخی از سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر جذاب هستند.

در گذشته بازار پایه قبلا دارای ۳ تابلو با نام‌های الف، ب و ج بود و دامنه نوسان گسترده‌ای داشت و در یک روز می‌توانست بین منفی ۱۰ درصد تا مثبت ۱۰ درصد نوسان کند. یعنی چیزی معادل ۲۰ درصد نوسان در طی یک روز معاملاتی. دامنه نوسان بالا منجربه این شده بود تا نوسان‌گیرها و سفته‌بازان اقدام به سفته‌بازی در این بازار کرده و به راحتی قیمت‌ها را جابجا کنند. در این صورت سهامداران خرد حقیقی متحمل زیان‌های سنگینی می‌شدند. اما بعدها قوانینی تصویب شد که باعث تغییر اسم این سه تابلو به سه تابلو با رنگ‌های زرد، نارنجی و قرمز شد.

نحوه انجام معاملات در تابلو زرد

در تابلو زرد این بازار، نوسان معاملات سه درصد است. یعنی قیمت‌ها در روزهای معاملاتی می‌توانند از منفی سه درصد قیمت پایانی دیروز تا مثبت سه درصد آن تغییر کنند. در نتیجه این بازار می‌تواند هر هفته نهایت پانزده درصد نوسان قیمتی داشته باشد. در صورت برقراری صف خرید و یا صف فروش در یک جهت طی سه روز، دامنه نوسان در روز بعدی معاملاتی، به پنج درصد افزایش پیدا می‌کند و پس از آن دامنه نوسان به حالت قبل خواهد برگشت.

شرکت‌ها برای پذیرش در این تابلو باید حداقل یک صورت مالی حسابرسی شده داشته باشند و صورت‌های مالی خود را به‌طور مرتب گزارش بدهند. تعداد دفعات عدم ارائه اطلاعات نباید بیش از دو مرتبه باشد. این صورت‌های مالی باید با دستورالعمل افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت شده نزد سازمان، مطابقت داشته باشد.

تابلو نارنجی با دامنه نوسان ده درصدی در هفته

میزان نوسان معاملات در این بازار دو درصد است. در نتیجه این بازار می‌تواند هر هفته نهایتا ده درصد نوسان قیمتی کند. در صورت برقراری صف خرید و یا صف فروش در یک جهت، طی سه روز متوالی، در روز بعدی دامنه نوسان در این تابلو به چهار درصد افزایش پیدا می‌کند و پس از آن دامنه نوسان به حالت قبل خواهد برگشت.

شرکت‌ها اگر در دوره رسیدگی و بررسی دارای شرایط پذیرش در تابلو زرد را نباشند، در این تابلو قرار می‌گیرند. اگر حسابرس قانونی در رابطه با هر یک از صورت‌های مالی شرکت، اظهار نظر مردود یا عدم اظهار نظر صادر کرده باشد، آن شرکت در تابلوی نارنجی قرار خواهد گرفت.

تابلو قرمز، شرکت های با بالاترین میزان ریسک

در این نوع بازار نوسان معاملات یک درصد است. بنابراین این بازار هر هفته می‌تواند نهایتا پنج درصد نوسان داشته باشد. در صورت برقراری صف خرید و یا صف فروش طی سه روز، دامنه نوسان در این تابلو به دو درصد افزایش پیدا می‌کند.

شرکت‌هایی در تابلو قرمز قرار می‌گیرند که ۱- از طرف مراجع قضایی رای اولیه در رابطه با ورشکستگی شرکت صادر شده باشد؛ ۲- رای انحلال ناشر توسط مجمع عمومی فوق‌العاده و یا مراجع قضایی صادر شده باشد و ۳- شرکتی که صورت‌های مالی حسابرسی شده‌اش را در سررسید دوره‌های رسیدگی شده، حداقل برای سه ماه متوالی ارائه ندهد.

بازار جدید در راه فرابورس

حسین سلاح‌ورزی، یکی از اعضای شورای عالی بورس در صفحه شخصی خود در توییتر نوشت: به زودی تابلوی جدیدی با نام «بازار هدف» راه‌اندازی می‌شود که در آن طیف وسیعی از کسب و کارهای نوین و دانش بنیان (حتی در مقیاس استارت‌آپی) امکان پذیرش خواهند داشت.

در همین زمینه فرابورس اعلام کرده است که آخرین دستورالعمل و شرایط پذیرش شرکت‌ها در این بازار به زودی اعلام می‌شود و قرار است بسیاری از پرونده‌هایی که برای فرابورس ارسال می‌شود و شرایط بازار اول و بازار دوم را احراز نمی‌کنند در بازار هدف پذیرش شود.

به نظر می رسد، با اجرای این طرح راه تازه‌ای برای تامین مالی کسب و کارهای نوآورانه در ایران گشوده خواهد شد.

بازار بورس و فرابورس چه تفاوتی دارند؟

بازار بورس بازاری است که در آن دارایی‌­های غیر­فیزیکی و یا انواع کالای فیزیکی مورد معامله قرار می­‌گیرند. به بازاری که درآن کالای فیزیکی معامله شود بورس کالا، به بازاری که در آن دارایی‌­های غیر­فیزیکی مانند اوراق بهادار معامله شود، بورس اوراق بهادار و به بازاری که درآن حامل­‌های انرژی مورد معامله قرار می­‌گیرند، بورس انرژی گفته می­‌شود. علاوه بر بازارهای مذکور، بازار دیگری تحت عنوان بازار بورس ارز وجود دارد که در آن خرید و فروش ارز کشورها صورت می­‌گیرد. این بازار در کشور ما وجود ندارد.

ساختار بورس اوراق بهادار تهران:

· شرکت­‌ها با توجه به کیفیت عملکرد، در بازار اول و دوم بورس قرار می‌گ یرند. در صورت بروز هر گونه تخلف و یا عملکرد ضعیف از انواع بازار در فرابورس بازار اول به بازار دوم منتقل می‌شوند . عکس این مطلب نیز صادق است یعنی با ارتقاء کیفیت عملکرد، از بازار دوم به بازار اول انتقال می­‌یابند.

بازار فرابورس:

بازار فرابورس ساختاری مشابه بازار بورس دارد و درآن قیمت‌­گذاری و خرید و فروش انواع کالا و سهام و اوراق بهادار صورت می­‌گیرد؛ با این تفاوت که شرایط پذیرفته شدن در آن راحت‌­تر بوده و شرکت‌­هایی که قادر به پذیرفته شدن دربورس نیستند، از طریق این بازار می‌­توانند سهام خود را عرضه نمایند.

ساختار بازار فرابورس:

· در بازار اول و دوم فرابورس معاملات شرکت‌­های سهامی عام انجام می‌­شوند و تفاوت این دو بازار در شرایط پذیرش شرکت‌هاست.

· در بازار سوم (بازار عرضه) معاملات شرکت­‌های سهامی به صورت عمده صورت می­‌گیرد. پذیره­‌نویسی اوراق بهادارشرکت‌هایی که در حال تاسیس هستند نیز در این بازار انجام می­‌شود.

· در بازار ابزار نوین مالی هر گونه ابزارهای مالی بجز سهام و حق تقدم سهام، مانند اوراق مشارکت، اوراق صکوک و گواهی سرمایه گذاری پذیرش می­‌شود.

· بازار SME جهت تامین مالی بنگاه­‌های اقتصادی کوچک، متوسط و دانش­‌بنیان ایجاد شده است. معاملات این بازار در دو تابلوی رشد و تابلوی دانش­‌بنیان انجام می‌­شود.

· بازار پایه به منظور نقل و انتقال سهام­ شرکت­‌هایی است که موفق به پذیرش در بازار بورس و سایر بازار­های فرابورس نشده­‌اند. شرکت‌­ها بنا به درصد ریسک سرمایه‌­گذاری در سه بازار زرد و نارنجی و قرمز قرار می‌­گیرند.

مزایای ورود شرکت ها به بورس و فرابورس:

1- تامین مالی:

یکی از اصلی­‌ترین مزایای ورود به بازار بورس و فرابورس، تامین مالی شرکت­‌ها از طریق انتشار سهام یا سایر اوراق بهادار می­‌باشد.

2- تامین اعتبار از بازارهای داخلی و خارجی:

شرکت‌های حاضر در بورس و فرابورس، دارای اعتبار بیشتری نزد انواع بازار در فرابورس بازارهای مالی داخلی و خارجی می‌باشند که علت این امر، رد شدن این شرکت‌ها از فیلترهای قانونی سازمان بورس و اوراق بهادار، جهت عضویت در بورس و فرابورس است.

3- بهره­‌مندی از معافیت مالیاتی:

معافیت مالیاتی 5 تا 10 درصدی برای شرکت‌های عضو بازارهای بورس و فرابورس نیز یک مزیت جهت عضویت در این بازارها محسوب می‌شود.

4 - سهولت در انتشار اوراق مشارکت:

شرکت­‌های پذیرفته شده در بورس و فرابورس، بدون نیاز به مجوز بانک مرکزی و تنها با کسب مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار می‌توانند اقدام به انتشار اوراق مشارکت نمایند.

5 - سهولت در نقل و انتقال سهام:

فرآیند نقل و انتقال سهام در شرکت‌های غیربورسی طولانی‌تر و با هزینه بیشتر نسبت به انتقال سهام در شرکت‌های بورسی می‌باشد .

6-نقد شوندگی بالا:

یکی از مهم‌ترین مزایای عضویت در بورس و فرابورس، انواع بازار در فرابورس سرعت بالای فروش سهام و نقد شوندگی بالا می‌باشد.

تفاوت های بازار بورس و فرابورس:

· تفاوت‌های نحوه پذیرش در بازار بورس و فرابورس را در جدول زیر مشاهده می‌کنید:

· بازار فرابورس مانند بازار بورس از مکان فیزیکی خاصی جهت گردآوری و مبادله کالا برخوردار نیست.

· شفافیت قیمت‌ها در بورس بیشتر بوده و متعاقباً از ریسک کمتری برخوردار است درحالیکه به دلیل انعطاف قوانین و توافقی بودن آن در فرابورس، ریسک معاملات در فرابورس بیشتر است.

· بازه زمانی معاملات در فرابورس نسبت به بورس انعطاف پذیری بیشتری دارد.

· بازار فرابورس نسبت به بازار بورس از تنوع بیشتری برخوردار است.

از اهداف شرکت‌ها برای ورود به بازار سرمایه، کسب اعتبار بالاتر نزد بازارهای مالی است لذا شرکت‌های زیادی تمایل به حضور در این بازار را دارند. در این میان شرکت‌هایی که از بنیان و عملکرد قوی‌تر برخوردار باشند، با داشتن شرایط لازم و عبور از فیلتر‌های قانونی سازمان بورس و اوراق بهادار، وارد بازار بورس می‌شوند اما شرکت‌هایی که به دلیل نداشتن شرایط لازم، موفق به پذیرش در بورس نشده؛ در بازار دیگری تحت عنوان بازار فرابورس قرار گرفته و ساماندهی آنها و نقل و انتقال سهام این شرکت­ها بر عهده این بازار می‌باشد. در واقع بازار فرابورس با داشتن ساختاری مشابه بازار بورس، تنوع و انعطاف بیشتر و شرایط پذیرش آسان‌تر، بخشی از بازار سرمایه را هدایت می‌کند.

آموزش بورس قسمت دهم – انواع بازارها

بازار نقد بورس اوراق بهادار تهران دارای دو بازار اول و دوم است. بازار اول از دو تابلوی اصلی و فرعی تشکیل شده است. پذیرش سهام عادی در بورس، صرفا در یکی از تابلو های بازار اول و یا در بازار دوم صورت می پذیرد. متقاضی در صورت دارا بودن شرایط عمومی پذیرش سهام عادی، با توجه به شرایط خاص پذیرش سهام در هر یک از این بازارها، باید تقاضای پذیرش خود در تابلو اصلی یا فرعی بازار اول یا در بازار دوم را به بورس مورد معامله قرار می گیرند. مثلا سهام شرکت فولاد مبارکه اصفهان با نماد ((فولاد)) در تابلوی اصلی مربوط به بازار اول مورد معامله قرار می گیرد.

در بازار آتی کلیه معاملات آتی سهام صورت می گیرد. مثلا در حال حاضر معاملات آتی شرکت ملی مس با نماد ((جفملی 121)) در این بازار در حال انجام می باشد.

* بازار تبعی

نمادهای اختیار فروش تبعی برخی از سهام موجود در بازار نیز در بازار تبعی مورد معامله قرار می گیرند. مثلا در حال حاضر اختیار فروش تبعی شرکت کشتیرانی ایران با نماد ((هکشتی 7061)) در این بازار مورد معامله قرار می گیرد.

خرید و فروش انواع اوراق مشارکت شرکت ها، اوراق مشارکت شهرداری ها، اوراق صکوک اجاره و اوراق صکوک مراجعه در بازار بدهی انجام می شود. مثلا اوراق صکوک مرابحه شرکت سایپا با نماد ((صایپا 9981)) در بازار بدهی مورد معامله قرار می گیرد.

در بازار ETF معاملات صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله در بورس انجام می شود. مثلا سهام صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت کیان با نماد ((کیان 2)) در حال حاضر در این بازار مورد معامله قرار می گیرد.

معاملات اختیار خرید و فروش سهام برخی شرکت ها نیز در بازار اختیار انجام ی شود. مثلا اختیار فروش فملی با نماد ((طملی 20091)) در این بازار مورد مبادله قرار می گیرد.

انواع بازارهای مالی در شرکت فرا بورس ایران

بازارهای فرابورس شامل بازار اول، بازار دوم، بازار سوم، بازار پایه، بازار ابزارهای نوین مالی و بازار شرکت های کوچک و متوسط (SME) می باشند.

بازار اول فرا بورس

در بازار اول فرابورس سهام شرکت هایی معامله می شوند که آخرین سرمایه ثبت شده آن حداقل ده میلیارد ریال و یکسال از زمان بهره برداری آن گذشته و زیان انباشته نداشته باشند. همچنین در این بازار واحدهای سرمایه گذاری صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله و واحدهای سرمایه گذاری صندوق های زمین و ساختمان نیز که نزد سازمان بورس ثبت شده اند به شرطی امکان معامله را دارند، که حداقل سرمایه صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله 50 میلیارد ریال و حداقل سرمایه صندوق های زمین و مسکن 200 میلیارد ریال و با نام باشند.

* بازار دوم فرابورس

در بازار دوم فرا بورس سهام شرکت های زیانده، تازه تاسیس، شرکت های سهامی خاص که قصد اجرای افزایش سرمایه و تبدیل به سهامی عام را دارند و شرکت های کوچک پذیرفته شده مورد مبادله قرار می گیرند. در این بازار صرفا سهام شرکت های معامله می شوند که آخرین سرمایه ثبت شده آن حداقل یک میلیارد ریال و مشمول ماده 141 لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت نباشد.

* بازار سوم فرابورس (بازار عرضه) بازار عرضه محلی ایمن، شفاف و سودمند برای انجام معاملات عمده اوراق بهاداری است که امکان یا شرایط پذیرش در فرابورس را ندارد. انجام پذیره نویسی انواع اوراق بهادار از جمله شرکت های سهامی عام در شرف تاسیس، دیگر ویژگی مهم بازار عرضه به حساب می آید. انجام عرضه در این بازار مستلزم گذراندن فرایند پذیرش نبوده و با انجام تشریفات اداری در فرابورس، امکان پذیر است. در بازار عرضه فرابورس بلوک های سهام شرکت های سهامی (عام، خاص، تعاونی و ….)، حق تقدم خرید سهام شرکت های سهامی عام، سهام ناشی از افزایش سرمایه شرکت های سهامی عام، پذیره نویسی سهام و اوراق مشارکت، پذیره نویسی گواهی سپرده سرمایه گذاری بانک ها، املاک و مستغلات، امتیاز بهره برداری و حق ثبت اختراعات در قالب سهام شرکت های سهامی خاص می تواند مورد معامله قرار بگیرد.

فرابورس چیست و چه تفاوتی با بورس دارد؟

فرابورس دارای پنج بازار با نام‌های بازار اول، بازار دوم و . میباشد

بازار فرابورس ایران، از نظر ساختار و مزایا به بازار سرمایه بورس شباهت دارد. کسب سود مناسب به عنوان نخستین و بزرگ ترین مزیت سرمایه گذاری در فرابورس محسوب میشود. در این مطلب از سرپوش با بازار فرابورس آشنا می شوید.

فرابورس

یکی از بازارهای مالی ایران به نام بازار فرابورس میباشد که می توان سهام های مختلف را در آن خرید و فروش کرد. امکانات فرابورس و شیوه خرید و فروش سهام به بورس، شبیه است. تالار بورس و فرابورس ایران به مردم گوشزد می کند که لازمه ی ورود به چنین بازاری، داشتن دانش درباره مفهوم فرابورس است. درواقع شما نیازمند ارزیابی موقعیت های مربوطه و عمل کردن طبق اصولی پایدار برای موفقیت در فرابورس هستید.

هدف از راه اندازی بازار فرابورس، برای شرکتهای علاقه مند به حضور در بازار سرمایه و افزایش نقد شوندگی میباشد درحالیکه این شرکت ها هنوز نتوانسته اند در بازار بورس، حاضر شوند. نام چنین بازاری برگرفته ازOver the Counter Market‪( OTC)‬ به معنی« خارج از بورس» می باشد. شرکتهای متقاضی براساس مجوز بازار OTC می توانند با شرایط پذیرش اسان تری روبرو شوند و از تمام مزایای شرکتهای پذیرفته شده در بازار اوراق بهادار، پس از ورود سریعتر به بازار سرمایه برخوردار شوند.

تاریخچه فرابورس در ایران

بازار فرابورس ایران، فعالیت خود را در آبان سال ۱۳۸۷ تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار شروع کرد. ساختار و جایگاه قانونی این بازار به بورس، شباهت دارد اما از شرایط پذیرش و معامله ساده تري برخوردارست تا از این طریق به تامین مالی اقتصاد کشور ، کمک کند.

ساماندهی و هدایت بخشی انواع بازار در فرابورس از بازار سرمایه، یکی از مهم ترین وظایف بازار فرابورس محسوب میشود که فاقد شرایط ورود به بورس اوراق بهادار است و یا تمایلی ندارد که سریعا به بازار وارد شود. علاوه‌براین که در بازار فرابورس، انواع متنوعی از اوراق بهادار، معامله میشود؛ شرایط و الزامات کمتری برای ورود به آن نیاز است.

بنگاه های اقتصادی براساس تنوع در شرایط پذیرش شرکت ها در فرابورس ایران می توانند به این بازار مالی با کسب حداقل شرایط و در سریع ترین زمان ممکن، وارد شوند و در بازار مبادلات اوراق بهادار، از تمامی مزایای شرکتهای پذیرفته شده بهره مند شوند.

انواع فرابورس

تقسیم بندی های بازار فرابو رس، متفاوت از بازار مالی بورس است. فرابورس، متشکل از ۷ بخش بازار مالی می باشد ولی بازار مالی بورس متشکل از دو بازار اول و دوم است. بخش های بازار مالی شامل بازارهای اول، دوم، سوم یا عرضه، شرکتهای کوچک یا متوسط، بازار ابزارهای نوین مالی و بازار پایه و ابزار مشتقه می باشد. فرابورس ایران عبارتست از:

۱. بازار اول:

بیشترین سهام پذیرفته شده در فرابورس، متعلق به بازار اول است. شرایط پذیرش این بازار نسبت به بورس، از لحاظ حداقل سرمایه ثبت شده ، سهام شناور، تعداد سهامدارن و شفافیت اطلاعاتی، آسان تر است. این بازار نسبت به بازار های دیگر فرابورس، ریسک کمتری دارد اما ریسک بیشتری نسبت به معاملات در بازار بورس دارد.

۲. بازار دوم:

اوراق بهادار شرکتهای سهامی عام در بازار دوم، خرید و فروش می شوند؛ همانگونه که در بازار اول، اینکار نیز انجام میشود ولی میزان سخت گیری شرایط در بازار دوم، کم تر است و شرکت هایی که برای عضو شدن در بازار اول از شرایط کافی برخوردار نیستند، در بازار دوم پذیرفته می شوند. گاهی اوقات این عضوها شامل شرکتهای کوچک، نوپا، زیان انواع بازار در فرابورس انواع بازار در فرابورس ده و یا شرکت هایی هستند که به منظور افزایش سرمایه میخواهند به سهامی عام از سهامی خاص، تبدیل شوند. شرایط پذیرش این شرکت ها در بازار دوم عبارتند از:

* از زمان تاسیس این شرکت، حداقل ۱۲ ماه بگذرد.

* در رابطه با شرکت، هیچگونه پرونده یا شکایت مالی وجود نداشته باشد.

* میزان سهام شناور شرکت، شامل حداقل ۵ درصد از سهام ثبت شده باشد.

* آخرین سرمایه ای که در شرکت، ثبت شده باید ۱۰۰ میلیون تومان باشد.

* اعضای هیئت مدیره و مدیر عامل شرکت، نباید سابقه محکومیت قطعی کیفری داشته باشند.

یکی از شناخته‌شده‌ترین انواع بورس ایران، فرابورس است

۳. بازار سوم:

بازار عرضه، نام دیگر بازار سوم است. اوراق بهادار مختلفی در این بازار، عرضه می شود که شرایط پذیرش در بورس و فرابورس را ندارند. از موارد قابل معامله در این بازار می توان به بلوک سهام شرکتهای سهامی، واحدهای صندوق های سرمایه گذاری پذیرفته نشده در فرابورس، حق تقدم خرید این سهم ها ، رهن و اجاره، اوراقی مثل اوراق مشارکت، سهام بی نام شرکتهای سهامی عام و حتی سهام شرکتهای در حال تاسیس اشاره کرد. میزان ریسک معاملات در این بازار، بالاست و تنها افراد جسور می توانند در آن شرکت کنند.

سهام شرکتهای سهامی عامی ثبت شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار که در هیچ یک از بازارهای بورس یا فرابورس، پذیرش نمیشوند؛ در بازار پایه، منتشر می شود.

۴. بازار پایه:

بهتر است بدانید که در بازار پایه، شروط مذکور در بازار اول و دوم وجود ندارد چون نیازی نیست که شرکت ها در این بازار، پذیرش شوند. این بازار، متشکل از سه رنگ زرد ، نارنجی و قرمز میباشد به این صورت که از شرکتهای کم ریسک به پرریسک دسته بندی شده اند. در ادامه با ویژگی های شرکت های بازار پایه اشنا شوید:

> نوسان قیمتی در بازار به این صورت تعيين شده که زرد ۳ درصد، نارنجی ۲ درصد و قرمز ۱درصد است.

> شرکتهای بازار زرد، از مجوز درخواست پذیرش برخوردار نیستند و در این بازار باید، صرفا به دلیل الزام قانونی ثبت شوند.

> به شرکتهای ثبت شده در سازمان بورس که شرایط لازم برای پذیرش را ندارند؛ شرکتهای بازار نارنجی می گویند.

> در نهایت شرکت هایی در بازار قرمز قرار می گیرند که پذیرششان در بازار بورس و فرابورس به دلیل از دست دادن شرایط لازم لغو می شود.

۵. بازار ابزارهای نوین مالی:

کلیه ابزارهای مالی به جز سهام و حق تقدم سهام ها مجوز پذیرش در بازار ابزارهای نوین مالی را دارند؛ به شرطی که توسط شورای عالی بورس، تائید شده باشند و مشمول ثبت یا معاف از ثبت سازمان، بنا بر اعلام این شورا باشند. اوراق معامله شده در این بازار عبارتند از:

- گواهی سرمایه گذاری

- صکوک که ویژگی های مشخص دارند

- اوراق مشارکت رهنی

- صندوق های زمین و ساختمان

- گواهی های سپرده بانکی

۶. بازار شرکت های کوچک( SME):

بازار سرمایه شرکتهای کوچک، توسط شرکت فرابورس ایران راه اندازی شده است تا شرکتهای دانش بنیان برای بهره برداری از مزایای مالی بتوانند در آن حاضر شوند. بیشتر عملکرد آتی آنها در انواع بازار در فرابورس این شرکت ها بررسی میشود و هیچ توجهی به عملیات مالی حال حاضر آنها نمی شود. حضور شرکتهای کوچک و تامین مالی آنها از بازارهای شرکتهای SME باعث رشد و پیشرفت آنها می شود.

در واقع فرابورس شکل تسهیل شده‌ای از بورس است

مهم ترین وظیفه فرابورس ایران

مهم ترین وظیفه فرابورس ایران اینست که برای تامین مالی از طریق بازار سرمایه، طیف وسیعی از بنگاه های اقتصادی را ساماندهی و هدایت کند. به همین دلیل شرایط پذیرش شرکت ها به این صورت است که شرکت ها باید در سریع ترین زمان ممکن با احراز حداقل شرایط به بازار، وارد شوند و بتوانند در بازار اوراق بهادار، از تمامی مزایای شرکتهای پذیرفته شده استفاده کنند.

در واقع میزان نظارت سازمان بورس بر معاملات در فرابورس، محدود تر است و صرفا معامله شرکت هایی در این بازار انجام می شود که برای جلوگیری از کلاه برداری ها شرایط لازم برای ورود به بورس را ندارند.

بهتر است بدانید که سازمان بورس اوراق بهادار، نظارت کاملی بر فعالیت های مالی و عملیاتی شرکتهای بورس، فرابورس و بورس کالا دارد.

تفاوت بازار بورس و فرابورس

>> شرایط پذیرش شرکت ها در بورس نسبت به فرابورس، سخت تر است.

>> به دلیل این که شرایط پذیرش شرکت ها در فرابورس، آسان است؛ از این رو دوره ی آن نسبت به بورس، کم تر است.

>> قوانین بورس نسبت به فرابورس، سختتر است؛ به همین خاطر، ریسک نمادهای پذیرفته شده در بورس، کم تر از فرابورس است.

>> کارمزد خرید و فروش در بورس نسبت به فرابورس، بیشتر است.

مزایای سرمایه گذاری در فرابورس

بازار فرابورس ایران، از نظر ساختار و مزایا به بازار سرمایه بورس شباهت دارد. کسب سود مناسب به عنوان نخستین و بزرگ ترین مزیت سرمایه گذاری در فرابورس به شمار می رود. شما باتوجه به سرمایه ی اکانت فرابورسی خود، می توانید سودی دریافت کنید که مناسب با آن است. مزایای دیگر ورود به فرابورس عبارتست از:

> حمایت و شفافیت قانونی

> حفظ سرمایه مردم در مقابل تورم

> آسانی نقد شوندگی

> عدم وجود محدودیت برای سرمایه گذاری در فرابورس

> مشارکت در اداره شرکت

> معافیت مالیاتی در فرابورس

شرایط پذیرش شرکت ها در بورس سخت گیرانه تر و در فرابورس ساده تر است

نحوه خرید و فروش سهام در فرابورس

نحوه ی خرید و فروش سهام در فرابورس به بازار بورس اوراق بهادار، شباهت دارد و نیازی به اخذ کد بورسی جدا برای معامله کردن نیست. شما درصورت فعالیت در بازار بورس میتوانید از کد بورسی خود برای خرید و فروش سهام در فرابورس استفاده کنید وگرنه باید حتماً کد بورسی بگیرید.

بازار فرابورس چیست؟

عرضه و پذیرش سهام شرکت‌ها در بازار بورس، یکی از روش‌های تأمین مالی برای شرکت‌ها و نهادهای مالی فعال در اقتصاد است؛ بنابراین شرکت‌ها برای اجرای طرح‌های توسعه‌ای و افزایش تولیدات و سود خود، به دنبال نقدینگی بیشتری از بازار بورس هستند. معاملات سهام همچنین برای سایر افراد و سرمایه گذاران به عنوان یک گزینه سرمایه گذاری جذاب محسوب می‌شود. بازار بورس، بازاری یکپارچه و با سازوکاری مشخص است که قوانین و ساختارهای به خصوصی دارد. شرکت‌های متقاضی پذیرش در بورس باید دارای شرایط خاص این بازار باشند؛ اما در این میان بسیاری از شرکت‌ها، شرایط اولیه برای پذیرش در بازار بورس را ندارند؛ بنابراین بازار فرابورس برای پذیرش این‌گونه شرکت‌ها تشکیل شده است. در ادامه به بررسی سازوکار بازار فرابورس می‌پردازیم.

بازار فرابورس

بازار فرابورس همانند بازار بورس، مکانی برای خرید و فروش و معاملات سهام و سایر اوراق بهادار است که قیمت این اوراق براساس فرآیند عرضه و تقاضا صورت می‌پذیرد. تفاوت عمده بازار بورس و فرابورس، پذیرش راحت‌تر شرکت‌ها در بازار فرابورس است. قوانین سخت‌گیرانه کمتری برای نمادهای پذیرفته شده در تابلوهای بازار فرابورس وجود دارد؛ اما این موضوع احتمال افزایش ریسک سرمایه گذاری در نمادهای بازار فرابورس را نیز به وجود آورده است. همچنین دوره ثبت شرکت‌ها در فرابورس نسبت به بورس کمتر است.

بازار فرابورس یکی از انواع بازارهای خارج از بورس است. بازار خارج از بورس، بازاری در قالب شبکه ارتباط الکترونیک یا غیر الکترونیک برای معاملات اوراق بهادار بر پایه مذاکره است. بازار فرابورس دومین بازار سرمایه ایران است، که معادل انگلیسی آن را Over the Counter Market یا به اختصار OTC ‌گویند. معاملات در بازار فرابورس در روزهای کاری از شنبه تا چهارشنبه هر هفته از ساعت 8:30 تا 9 صبح به صورت پیش گشایش و ارسال سفارش‌ها بوده و معاملات سهام از ساعت 9 صبح تا 12:30 ظهر صورت می‌گیرد.

تاریخچه بازار فرابورس

تأسیس و راه‌اندازی بازارهای خارج از بورس در سال 1384 در قوانین بازار اوراق بهادار مصوب شد. طبق ماده 4 این قانون صدور، تعلیق و لغو فعالیت بازارهای خارج از بورس بر عهده شورای عالی بورس است؛ همچنین تأسیس بازارهای خارج از بورس و نظارت بر فعالیت آن‌ها، مانند تأسیس بورس ها و نهادهای مالی دیگر، منوط به ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار است.

بدین صورت، با توجه به دستورالعمل فعالیت بازارهای خارج از بورس شورای عالی بورس که در سال 1386 مصوب شد و طبق ماده 4 قانون بازار اوراق بهادار و مجوز سال 1387 سازمان بورس و اوراق بهادار، در سال 1387 شرکت فرابورس در اداره ثبت شرکت‌ها و مؤسسات تجاری به ثبت رسید و فعالیت خود را آغاز کرد. پس از تدوین و تصویب دستورالعمل‌های مورد نیاز جهت پذیرش و دستورالعمل اجرایی نحوه انجام معاملات فرابورس و ایجاد زیرساخت‌های لازم، بازار فرابورس ایران در تاریخ 6 مهرماه سال 1366 به طور رسمی فعالیت خود را شروع کرد.

انواع بازار فرابورس

همان‌طور که گفته شد بازار فرابورس نسبت به بازار بورس، شرایط منعطف‌تری برای پذیرش شرکت‌ها دارد. به طور کلی، بازار فرابورس دارای پنج بازار اصلی شامل بازار اول، بازار دوم، بازار سوم، بازار پایه و بازار ابزارهای نوین مالی است. همچنین بازار ابزار مشتقه و بازار شرکت‌های کوچک و متوسط نیز بخشی از بازار فرابورس است.

• در بازار اول، دوم و بازار شرکت‌های کوچک و متوسط فرابورس، سهام شرکت‌های سهامی عام پذیرفته و معامله می‌شود.
• در بازار سوم فرابورس، اوراق بهادار مانند سهام شرکت‌های سهامی، حق تقدم سهام، پذیره‌نویسی سهام و سایر اوراق بهادار انجام می‌پذیرد.
• بازار پایه فرابورس براساس یکی از الزامات ماده 99 قانون برنامه پنجم توسعه و ماده 36 احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور و در راستای برنامه‌های توسعه ایجاد شده است. در واقع بازار پایه فرابورس هر شرکت سهامی عام را می‌پذیرد.

در بازار ابزارهای نوین مالی، همه ابزارهای مالی که به تائید شورای عالی بورس رسیده است، شامل انواع اوراق مشارکت، انواع گواهی‌های سپرده و انواع اوراق صکوک، قابل پذیرش و معامله است. در بازار مشتقه نیز، معاملات اوراق اختیار معامله صورت می‌گیرد. در ادامه به نحوه پذیرش شرکت‌های در بازارهای اول، دوم، سوم و پایه می‌پردازیم.

1- بازار اول

در بازار اول، معاملات سهام شرکت‌های سهامی عامی که شرایط دستورالعمل پذیرش، عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار در فرابورس را احراز کرده باشند، انجام می‌شود. پذیرش شرکت در بازارهای اول و دوم فرابورس منوط به تهیه امیدنامه و ارسال مدارک و مستندات کافی به منظور شناخت از وضعیت شرکت است. پس از تکمیل مدارک یاد شده هیات پذیرش اوراق بهادار ضمن بررسی وضعیت مالی و عملیاتی، در صورت احراز شرایط موجود، با پذیرش شرکت موافقت می‌نماید. برخی از شرایط پذیرش شرکت‌ها در بازار اول فرابورس به شرح زیر است:

1. حداقل 10 درصد از سهام ثبت شده آن شناور بوده و تعداد سهامداران آن حداقل 200 نفر باشد.
2. حداقل دو سال از زمان بهره‌برداری عملیات یا ارائۀ خدمات آن گذشته باشد.
3. آخرین سرمایه ثبت شده آن حداقل ده میلیارد ریال باشد.
4. زیان انباشته نداشته باشد.
5. گزارش حسابرس برای آخرین دوره/سال مالی منتهی به پذیرش در خصوص صورت‌های مالی آن، عدم اظهارنظر یا اظهارنظر مردود نباشد.
6. در دوره/سال مالی منتهی به پذیرش، سودآور بوده و همچنین چشم‌انداز روشنی از تداوم سودآوری و فعالیت شرکت و صنعت مربوطه وجود داشته باشد.
7. اعضای هیات مدیره و مدیرعامل آن دارای سابقه محکومیت قطعی کیفری یا تخلفاتی مؤثر طبق قوانین و مقررات حاکم بر بازار اوراق بهادار یا سوء شهرت حرفه‌ای نباشند.

2- بازار دوم

در بازار دوم فرابورس همانند بازار اول معاملات سهام شرکت‌های سهامی عام انجام می‌شود؛ اما شرایط پذیرش در بازار دوم فرابورس، منعطف‌تر از بازار اول است. برخی از شرایط پذیرش در بازار دوم فرابورس در زیر آمده است:

1. حداقل یکسال از تأسیس آن گذشته باشد.
2. حداقل 5 درصد از سهام ثبت‌شده آن شناور باشد.
3. آخرین سرمایۀ ثبت شدۀ آن حداقل یک میلیارد ریال باشد.
4. دعاوی دارای اثر با اهمیت بر صورت‌های مالی، له یا علیه شرکت وجود نداشته باشد.
5. آخرین صورت‌های مالی آن باید مطابق مقررات قانونی، استانداردهای حسابداری و گزارشگری مالی و آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های اجرایی ابلاغ شده توسط سازمان تهیه شده باشد.
6. اظهارنظر حسابرس در خصوص آخرین صورت‌های مالی حسابرسی شده، «مردود» یا «عدم اظهارنظر» نباشد.
7. اعضای هیات مدیره و مدیرعامل شرکت دارای سابقه محکومیت قطعی کیفری یا تخلفاتی مؤثر طبق قوانین و مقررات حاکم بر بازار اوراق بهادار یا سوء شهرت حرفه‌ای نباشند.

3- بازار سوم

در بازار سوم فرابورس، شرکت‌هایی که شرایط پذیرش در بازار اول و دوم را ندارند، پذیرفته می‌شوند. همچنین عرضه سهام شرکت‌های سهامی عام در شرف تأسیس، در این بازار صورت می‌گیرد. این بازار همانند سایر بازار فرابورس سازوکاری مشخص دارد و معاملات سهام را برای سرمایه گذاران تسهیل می‌کند. برای عرضه سهام در بازار سوم فرابورس، نیازی به گذراندن فرآیند پذیرش نیست و انواع بازار در فرابورس انجام تشریفات اداری کافی است.

در بازار سوم فرابورس معاملات زیر انجام می‌شود:

• بلوک‌های سهام شرکت‌های سهامی (عام، خاص، تعاونی و …) خرید سهام شرکت‌های سهامی عام
• سهام ناشی از افزایش سرمایه شرکت‌های سهامی عام
• امتیاز بهره‌برداری و حق ثبت اختراعات در قالب سهام شرکت‌های سهامی خاص
• سهام بی‌نام شرکت‌های سهامی عام
• اوراق مشارکت رهنی
• اوراق مشارکت اجاره
• صکوک
• گواهی‌های سپرده بانکی
• واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله و صندوق‌های زمین و ساختمان که در بخش‌های دیگر بازارهای فرابورس پذیرفته نشده‌اند.

همچنین فرآیندهای زیر در بازار سوم فرابورس صورت می‌گیرد:

• پذیره‌نویسی سهام و اوراق مشارکت
• پذیره‌نویسی گواهی سپرده سرمایه‌گذاری بانک‌ها

4- بازار پایه

بازار پایه از جمله بازارهای فرابورس است که مطابق با ماده 4 دستورالعمل پذیرش، به منظور عرضه، نقل و انتقال اوراق بهادار در فرابورس ایران راه‌اندازی گردیده است. پس از ثبت شرکت‌ها نزد سازمان بورس و اوراق بهادار، مدارک ارائه شده از جانب شرکت‌ها در کمیته عرضه فرابورس مورد بررسی قرار می‌گیرد و سپس در فهرست نرخ‌های بازار پایه فرابورس درج می‌شوند. لازم به ذکر است که؛ این شرکت‌ها فرآیند پذیرش را طی نمی‌کنند.

شرکت‌های درج شده در بازار پایه در سه دسته طبقه‌بندی می‌گردد:

1. شرکت‌هایی که درخواستی مبنی بر پذیرش ندارند و به دلیل الزام قانونی طبق ماده 99 برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران بایستی در بازار پایه درج گردند. مطابق با ماده 99 قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران به منظور ارتقاء جايگاه بازار سرمايه در اقتصاد كشور و ساماندهي بازار متشكل اوراق بهادار كليه اشخاصي كه تاكنون نسبت به انتشار اوراق بهادار اقدام كرده‌اند مکلف‌اند نسبت به ثبت آن نزد سازمان بورس و اوراق بهادار اقدام نمايند و عدم ثبت، تخلف محسوب مي‌شود. ناشران اوراق بهادار ثبت‌شده نزد سازمان مذكور بايد اطلاعات مالي خود را براساس ترتيبات مقرر در ماده (45) قانون بازار اوراق بهادار جمهوري اسلامي ايران منتشر نمايند و معاملات اوراق بهادار ثبت‌شده در سازمان فقط در بورس ها و بازارهاي خارج از بورس داراي مجوز و با رعايت مقررات معاملاتي هر يك از آن‌ها حسب‌ مورد امكان‌پذير بوده و معامله اوراق بهادار مذكور بدون رعايت ترتيبات فوق فاقد اعتبار است.
2. شرکت‌هایی که نزد سازمان بورس ثبت شده‌اند، اما شرایط پذیرش را ندارند.
3. شرکت‌هایی که به دلیل از دست دادن شرایط بازارهای بورس یا فرابورس از بازار مربوطه لغو پذیرش می‌شوند، در بازار پایه درج می‌گردد. مقررات ارائه اطلاعات در این بازار به مراتب ساده‌تر از بازار اول و دوم است. با توجه به شرایط شرکت، معاملات بازار پایه به شکل عادی (دارای دامنه نوسان و در عملیات عادی بازار) یا توافقی (فاقد دامنه نوسان و بر اساس توافق خریدار و فروشنده) انجام می‌شود.

بازار پایه دارای سه تابلوی زرد، نارنجی و قرمز است که شرایط پذیرش در هر کدام از این تابلوها با هم متفاوت است.

براساس دستورالعمل سازمان بورس، هر نماد با توجه به ویژگی‌های زیر در یکی از این سه تابلو قرار می‌گیرد:

سهامی که دارای شرایط زیر باشند به تابلوی پایه زرد منتقل می‌شوند:

• مجموع روزهای تأخیر در ارائه اطلاعات مطابق با «دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت‌شده نزد سازمان» بیش از 2 مرتبه نباشد.
• دفعات عدم ارائه صورت‌های مالی مطابق با «دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت‌شده نزد سازمان» بیش از 2 مرتبه نباشد.
• حداقل 1 صورت مالی حسابرسی شده ارائه نموده باشد.

سهامی که دارای شرایط زیر باشند به تابلوی پایه نارنجی منتقل می‌شوند:

• ناشرانی که در دوره مورد رسیدگی حائز شرایط تابلوی پایه زرد یا تابلوی پایه قرمز نباشند.
• اظهارنظر حسابرس مستقل و بازرس قانونی نسبت به هریک از صورت‌های مالی شرکت اصلی یا تلفیقی گروه از نوع عدم اظهارنظر یا اظهارنظر مردود باشد.

سهامی که دارای شرایط زیر باشند به تابلوی پایه قرمز منتقل می‌شوند:

• رأی بدوی یا قطعی مراجع قضایی مبنی بر ورشکستگی ناشر صادر شده باشد.
• مجمع عمومی فوق‌العاده یا مراجع قضایی رأی به انحلال ناشر داده باشند.
• ناظر در سررسید دوره‌های رسیدگی حداقل 3سال مالی متوالی صورت‌های مالی حسابرسی شده ارائه نکرده باشد.

حجم مبنا

حجم مبنا، به حداقل تعداد سهامی که باید در طول یک روز معامله شود تا قیمت پایانی سهم بتواند نوسان مثبت یا منفی داشته باشد، می‌گویند؛ به عبارت دیگر در صورتی که حجم معاملات سهم به حجم مبنای خود نرسد، قیمت پایانی با قیمت براساس نوسان متفاوت خواهد بود. حجم مبنا ابزاری برای کنترل هیجانات و نوسانات بازار است تا از کاهش یا افزایش شدید قیمت سهم جلوگیری شود. میزان حجم مبنا به طور خودکار توسط سامانه معاملات تعیین می‌شود.

حجم مبنای یک سهم را می‌توان در صفحه اطلاعات سهم در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران مشاهده کرد.

حجم مبنا پس از چندین بار تغییر، 10 درصد از کل سهام شرکت شد؛ به عبارت دیگر، حجم مبنای روزانه سهام بازار بورس، 0.0004 است و ابتدای هر هفته در صفحه نماد سهم مشخص می‌شود. تا سال 1398 حجم مبنای بازار فرابورس، 1 بود. پس از بازنگری در قوانین و مطابق با مصوبات شورای عالی بورس، حجم مبنا در بازارهای اول، دوم و پایه فرابورس نیز، معادل 4 در ده هزار تعداد سهام شرکت اعمال می‌شود.

دامنه نوسان بازار فرابورس

همان طور که در مطلب «دامنه نوسان قیمت سهام چیست؟» بیان کردیم، دامنه مجاز نوسان یکی از قوانین کنترلی در برابر نوسان شدید قیمت سهام است. دامنه مجاز نوسان، حدود سقف و کف قیمتی است که هر سهم در هر روز کاری می‌تواند داشته باشد و قیمت تنها در این محدوده می‌تواند حرکت کند.

در حال حاضر دامنه نوسان مجاز برای قیمت سهام در بازار بورس و بازار فرابورس به غیر از بازار پایه، مثبت و منفی 5 درصد است. تا قبل از شهریور سال 1398 نیز، دامنه مجاز نوسان برای بازار پایه فرابورس مثبت و منفی 10 درصد بود؛ اما با تغییر قوانین، بازار پایه به سه تابلوی زرد، نارنجی و قرمز تقسیم شده است که هر کدام دامنه مجاز نوسان خود را دارند.

• دامنه نوسان بازار زرد فرابورس در طول هفته 3 درصد است. در صورت وجود صف خرید یا صف فروش به مدت 3 روز متوالی، در جلسه معاملاتی بعد، دامنه نوسان مثبت و منفی 5 درصد خواهد بود.
• در طول هفته، دامنه نوسان انجام معاملات برای تابلوی نارنجی بازار پایه 2 درصد است؛ و در صورت وجود صف خرید انواع بازار در فرابورس یا صف فروش به مدت 3 روز، دامنه نوسان در جلسه معاملاتی بعد، مثبت و منفی 4 درصد است.
• دامنه نوسان تابلوی قرمز بازار پایه، 1 درصد است و در صورت وجود صف خرید یا صف فروش به مدت 3 روز متوالی، دامنه نوسان در جلسه معاملاتی بعد 2 درصد خواهد بود.

کلام آخر

با توجه به مطالب گفته شده، بازار فرابورس نوعی از بازار سرمایه است که مانند بازار بورس برای معاملات سهام شرکت‌ها با شرایط پذیرش آسان‌تر است. با توجه به این‌که قوانین سخت‌گیرانه برای پذیرش نماد شرکت‌ها در این بازار نسبت به بازار بورس وجود ندارد، در مقابل ریسک سرمایه گذاری در نمادهای مورد معامله در این بازار نیز نسبت به نمادهای بازار بورس بسیار بیشتر است. همچنین میزان ریسک در بازارهای مختلف فرابورس با هم متفاوت است. به طور کلی می توان گفت که میزان ریسک از بازار اول تا سوم بیشتر شده و بیشترین ریسک را بازار پایه فرابورس دارد. بدین ترتیب برای معامله برخی از نمادهای موجود در تابلوهای بازار پایه، افراد قبل از خرید باید «بیانیه ریسک» را تائید کنند تا ریسک سرمایه گذاری خود را پذیرفته باشند؛ بنابراین افرادی که تمایل به سرمایه گذاری در این بازار دارند، ابتدا باید با قوانین و شرایط بازار فرابورس آشنا شده و براساس میزان ریسک پذیری خود، اقدام به سرمایه گذاری نمایند.